اکثریت دلیل پاکى نیست

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 05
سوره مائده / آیه 101 - 102سوره مائده / آیه 100

در آیات گذشته سخن از تحریم مشروبات الکلى و قمار و انصاب و ازلام و صید کردن در حال احرام بود، از آنجا که بعضى از افراد ممکن است براى ارتکاب این گونه گناهان عمل اکثریت را در پاره اى از محیط ها دستاویز قرار دهند و به بهانه این که:
مثلاً اکثریت مردم فلان شهر شراب مى نوشند و یا آلوده قمارند، و یا این که اکثریت مردم در فلان شرائط به تحریم صید و مانند آن اعتنا نمى کنند، از انجام این دستورها سر باز زنند و آنها را به دست فراموشى بسپارند.
براى این که: این بهانه در این مورد و در تمام موارد از این گونه افراد به کلّى گرفته شود، خداوند یک قاعده کلّى و اساسى را در یک عبارت کوتاه بیان کرده، مى فرماید:
«اى پیامبر! بگو: هیچ گاه ناپاک و پاک یکسان نخواهد بود، اگر چه فزونى ناپاک و کثرت آلودگان تو را به شگفتى فرو برد»! (قُلْ لایَسْتَوِی الْخَبیثُ وَ الطَّیِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَکَ کَثْرَةُ الْخَبیثِ).
بنابراین، خبیث و طیب در آیه فوق به معنى هر گونه موجود ناپاک و پاک است، اعم از غذاهاى پاک و ناپاک، افکار پاک و ناپاک.
و در پایان آیه، اندیشمندان و صاحبان عقل و هوش را مخاطب ساخته و تأکید مى کند: «اى اندیشمندان و صاحبان عقل! از خدا بپرهیزید تا رستگار شوید»! (فَاتَّقُوا اللّهَ یا أُولِی الأَلْبابِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ).
اما این که: در آیه ظاهراً توضیح واضحى بیان شده از این نظر است که ممکن است، کسى خیال کند عوارضى از قبیل فزونى طرفداران پلیدى و به اصطلاح «اکثریت» باعث آن شود، که چیز ناپاک در ردیف پاک قرار گیرد، چنان که ملاحظه کرده اید، گاهى بعضى از مردم تحت تأثیر انبوه جمعیت و تمایلات اکثریت قرار گرفته، تصور مى کنند، به هر مطلبى که اکثریت تمایل پیدا کرد، نشانه قطعى و بدون چون و چراى درستى آن مطلب است، در حالى که چنین نیست، مواردى که اکثریت اجتماعات گرفتار اشتباهات روشن شده اند بسیار زیاد است.
در واقع، آنچه براى شناسائى خوب از بد («خبیث» از «طیّب») لازم است اکثریت کیفى است نه اکثریت کمّى، یعنى افکار قوى تر و والاتر و عالى تر و اندیشه هاى تواناتر و پاک تر لازم است، نه کثرت نفرات طرفدار.
این مسأله شاید با مذاق بعضى از مردم امروز سازگار نباشد که بر اثر تلقینات و تبلیغاتى کوشش شده، همیشه تمایلات اکثریت را به عنوان یک مقیاس سنجش نیک از بد به خورد آنها بدهند، تا آنجا که باور کرده اند، «حق» یعنى چیزى که «اکثریت» بپسندد، و خوب چیزى است که اکثریت به آن مایل باشد در حالى که چنین نیست.
و بسیارى از گرفتارى هاى مردم دنیا بر اثر همین طرز تفکر است.
آرى اگر اکثریت از رهبرى صحیح و تعلیمات درستى بهره مند گردد و به اصطلاح یک اکثریتِ به تمام معنى رشید شود، آنگاه ممکن است تمایلات او مقیاسى براى سنجش خوب و بد باشد، نه اکثریت هاى رهبرى نشده و غیر رشید.
در هر حال، قرآن در آیه مورد بحث، اشاره اى به این واقعیت کرده، مى فرماید: هرگز زیادى بدان و ناپاکان شما را به شگفتى در نیاورد و در موارد دیگر ـ بیش از ده بار ـ فرموده: وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النّاسِ لایَعْلَمُونَ: «کار اکثر مردم از روى علم و دانش نیست»!(1)
ضمناً، باید توجه داشت: اگر در آیه کلمه «خبیث» بر «طیّب» مقدم داشته شده است، به خاطر آن است که: در آیه مورد بحث روى سخن با کسانى است که فزونى خبیث را دلیل بر اهمیت آن مى گیرند، و باید به آنها پاسخ گفته شود، و به آنها گوشزد مى کند، که ملاک خوبى و بدى در هیچ مورد، کثرت و قلت، اکثریت و اقلیت نیست، بلکه در همه جا و همه وقت «پاکى» بهتر از «ناپاکى» است، و صاحبان عقل و اندیشه هیچ گاه فریب کثرت را نمى خورند، همواره از پلیدى دورى مى کنند، اگر چه تمام افراد محیطشان آلوده باشند، و به سراغ پاکى ها مى روند اگر چه تمام افراد محیط با آن مخالفت ورزند.
 

* * *

 


1 ـ اعراف، آیه 187 ـ یوسف، آیات 21، 40 و 68 ـ نحل، آیه 38 ـ روم، آیات 6 و 30 ـ سبأ، آیات 28 و 36 ـ غافر، آیه 57 ـ جاثیه، آیه 26.

 

سوره مائده / آیه 101 - 102سوره مائده / آیه 100
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma