آسمان ها و زمین به حق آفریده شده اند

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 05
سوره انعام / آیه 74سوره انعام / آیه 73

این آیه، در حقیقت دلیلى است بر مطالب آیه قبل، و دلیلى است بر لزوم تسلیم در برابر پروردگار، و پیروى از رهبرى او، لذا نخست مى فرماید: «او خدائى است که آسمان ها و زمین را به حق آفریده است» (وَ هُوَ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأَرْضَ بِالْحَقِّ).
تنها چنین کسى که مبدأ عالم هستى است، شایسته رهبرى مى باشد و باید تنها در برابر فرمان او تسلیم بود; زیرا همه چیز را براى هدف صحیحى آفریده است.
منظور از «حق» در جمله بالا، همان هدف و نتیجه و مصالح و حکمت ها است، یعنى هر چیزى را براى خاطر هدف و نتیجه و مصلحتى آفریده.
در حقیقت، این جمله شبیه مطلبى است که در سوره «ص»، آیه 27 آمده آنجا که مى فرماید: وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما باطِلاً: «ما آسمان و زمین و آنچه در میان آنها است را بیهوده و بى هدف نیافریدیم».
پس از آن مى فرماید: نه تنها مبدأ عالم هستى او است، که رستاخیز و قیامت نیز به فرمان او صورت مى گیرد «و آن روز که فرمان مى دهد رستاخیز بر پا شود، فوراً بر پا خواهد شد» (وَ یَوْمَ یـَقُولُ کُنْ فَیَکُونُ).(1)
بعضى احتمال داده اند: منظور از این جمله همان آغاز آفرینش و مبدأ جهان هستى باشد که همه چیز به فرمان او ایجاد شده است.
ولى با توجه به این که «یَقُولُ» فعل مضارع است، و این که: قبل از این جمله، اشاره به اصل آفرینش شده، و همچنین با توجه به جمله هاى بعد، مى توان گفت: این جمله مربوط به رستاخیز و فرمان الهى درباره آن است.
همان طور که در جلد اول، ذیل آیه 117 سوره «بقره» گفتیم، منظور از جمله «کُنْ فَیَکُونُ» این نیست که: خداوند یک فرمان لفظى به عنوان «موجود باش»! صادر مى کند، بلکه منظور این است: هر گاه اراده او به آفرینشِ چیزى تعلق گیرد، بدون نیاز به هیچ عامل دیگرى، اراده اش جامه عمل به خود مى پوشد.
اگر اراده کرده است یک دفعه موجود شود، یک دفعه موجود خواهد شد، و اگر اراده کرده است تدریجاً موجود گردد، برنامه تدریجى آن شروع خواهد شد.
بعد از آن اضافه مى کند: «گفتار خداوند حق است» (قَوْلُهُ الـْحَقُّ).
یعنى همان طور که آغاز آفرینش بر اساس هدف و نتیجه و مصلحت بود، رستاخیز نیز همان گونه خواهد بود.
«و در آن روز که در صور دمیده مى شود و قیامت بر پا مى گردد، حکومت و مالکیت مخصوص ذات پاک او است» (وَ لَهُ الْمُلْکُ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ).
درست است که مالکیت و حکومت خداوند بر تمام عالم هستى، از آغاز جهان بوده و تا پایان جهان و در عالم قیامت ادامه خواهد داشت، و اختصاصى به روز رستاخیز ندارد.
ولى از آنجا که در این جهان یک سلسله عوامل و اسباب در پیشبرد هدف ها و انجام کارها مؤثر است، گاهى این عوامل و اسباب انسان را از خداوند که مسبب الاسباب است غافل مى کند.
اما در آن روز که همه این اسباب از کار مى افتد، مالکیت و حکومت او از هر زمان آشکارتر و روشن تر مى گردد، درست نظیر آیه دیگرى که مى گوید: لِمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ لِلّهِ الْواحِدِ الْقَهّار: «حکومت و مالکیت امروز (روز قیامت) براى کیست؟ تنها براى خداوند یگانه پیروز است».(2)
درباره این که: منظور از «صور» که در آن دمیده مى شود چیست؟ و چگونه «اسرافیل» در صور مى دمد تا جهانیان بمیرند و بار دیگر در صور مى دمد تا همگى زنده شوند و قیامت بر پا گردد، در ذیل آیه 68 سوره «زمر» به خواست خدا مشروحاً بحث خواهیم کرد; زیرا تناسب بیشترى با آن آیه دارد.
و در پایان آیه، اشاره به سه صفت از صفات خدا کرده، مى فرماید: «خداوند از پنهان و آشکار با خبر است» (عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ).
«کارهاى او همه از روى حکمت، و از همه چیز آگاه است» (وَ هُوَ الْحَکیمُ الْخَبیرُ).
در آیات مربوط به رستاخیز، غالباً به این صفات خدا اشاره شده است که او هم آگاه است و هم قادر و حکیم، یعنى به مقتضاى علم و آگاهیش اعمال بندگان را مى داند و به مقتضاى قدرت و حکمتش به هر کس جزاى مناسب مى دهد.
خلاصه این که: آیه به چند نکته اشاره دارد:
1 ـ او به حق آسمان ها و زمین را خلق کرده است.
2 ـ رستاخیز با فرمان او بر پا مى شود.
3 ـ سخن او در مورد بر پا شدن قیامت حق است.
4 ـ به هنگام نفخ صور و رستاخیز، مالکیت او بر جهان آشکارتر مى گردد.
5 ـ او از آشکار و پنهان خبر دارد و حکیم آگاهى است.
ایمان به این مطالب انسان را در این جهان منظم و مرتب مى کند، و او را براى ساختن سرائى آباد و آرام در آخرت آماده مى سازد.
 

* * *

 


1 ـ درباره این که یَوْم ـ که بر طبق قواعد ادبى ظرف است ـ متعلق به چیست در میان مفسران گفتگو است:
بعضى آن را به جمله «خلق»;
و بعضى به جمله «اذکروا» که محذوف است متعلق دانسته اند.
ولى بعید نیست متعلق به «یکون» بوده باشد و معنى جمله چنین خواهد بود: «یَکُونُ الْقِیامَةُ یَوْمَ یَقُولُ اللّهُ لَهُ کُنْ».
2 ـ غافر، آیه 16.
سوره انعام / آیه 74سوره انعام / آیه 73
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma