دلائل توحید در آسمان ها

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 05
1 ـ نظر مفسران در تفسیر آیاتسوره انعام / آیه 75 - 79


در تعقیب نکوهشى که ابراهیم(علیه السلام) از بت ها داشت، و دعوتى که از «آزر» براى ترک بت پرستى نمود، در این آیات، خداوند به مبارزات منطقى ابراهیم(علیه السلام)با گروه هاى مختلف بت پرستان اشاره کرده، چگونگى پى بردن او به اصل توحید، از طریق استدلالات روشن عقلى را شرح مى دهد.
مى فرماید: همان طور که ابراهیم را از زیان هاى بت پرستى آگاه ساختیم «همچنین مالکیت مطلقه و تسلط پروردگار را بر تمام آسمان و زمین به او نشان دادیم» (وَ کَذلِکَ نُری إِبْراهیمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ).(1)
«مَلَکُوت» در اصل، از ریشه «مُلک» (بر وزن حکم) به معنى «حکومت و مالکیت» است، و «و» و «ت» براى تأکید و مبالغه به آن اضافه شده.
بنابراین، منظور از آن در اینجا حکومت مطلقه خداوند بر سراسر عالم هستى است.
این آیه، گویا اجمالى از تفصیلى است که در آیات بعد، درباره مشاهده وضع خورشید، ماه، ستارگان و پى بردن از غروب آنها به مخلوق بودنشان، آمده است.
یعنى قرآن ابتدا اجمالى از مجموع آن قضایا را ذکر کرده، سپس به شرح آنها پرداخته است، و به این ترتیب، منظور از نشان دادن ملکوت آسمان و زمین به ابراهیم روشن مى شود.
و در پایان آیه مى فرماید: «هدف ما این بود که ابراهیم اهل یقین گردد» (وَ لِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنینَ).
شک نیست که ابراهیم(علیه السلام) یقین استدلالى و فطرى به یگانگى خدا داشت اما با مطالعه اسرار آفرینش، این یقین به سر حدّ کمال رسید، همان طور که ایمان به معاد و رستاخیز داشت، ولى با مشاهده مرغان سر بریده اى که زنده شدند، ایمان او به مرحله «عین الیقین» رسید.

* * *

در آیات بعد، این موضوع را به طور مشروح بیان کرده و استدلال ابراهیم(علیه السلام)را از افول و غروب ستاره و خورشید، بر عدم الوهیت آنها روشن مى سازد.
نخست مى گوید: «هنگامى که پرده تاریک شب جهان را در زیر پوشش خود قرار داد، ستاره اى در برابر دیدگان او خودنمائى کرد، ابراهیم صدا زد این خداى من است؟! اما به هنگامى که غروب کرد با قاطعیت تمام گفت: من هیچ گاه غروب کنندگان را دوست نمى دارم» (فَلَمّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأى کَوْکَباً قالَ هذا رَبِّی فَلَمّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الآفِلینَ) و آنها را شایسته عبودیت و ربوبیت نمى دانم.

* * *

در آیه بعد اضافه مى کند: ابراهیم(علیه السلام) بار دیگر چشم بر صفحه آسمان دوخت، این بار قرص سیمگون ماه با فروغ و درخشش دلپذیر خود بر صفحه آسمان ظاهر شده بود «پس هنگامى که ماه را دید صدا زد این است پروردگار من؟ اما سرانجام که ماه به سرنوشت همان ستاره گرفتار شد و چهره خود را در پرده افق کشید، ابراهیم(علیه السلام) جستجوگر گفت: اگر پروردگار من مرا به سوى خود رهنمون نشود، در صف گمراهان قرار خواهم گرفت»! (فَلَمّا رَأَى الْقَمَرَ بازِغاً قالَ هذا رَبِّی فَلَمّا أَفَلَ قالَ لَئِنْ لَمْ یَهْدِنی رَبِّی لاَ َکُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضّالِّینَ).

* * *

سومین آیه وضعى را بازگو مى کند که شب به پایان رسیده و پرده هاى تاریک خود را جمع کرده و از صحنه آسمان مى گریخت، و خورشید از افق مشرق سر برآورده و نور زیبا و لطیف خود را همچون یک پارچه زربفت بر کوه و دشت و بیابان مى گسترد، «همین که چشم حقیقت بین ابراهیم بر نور خیره کننده آن افتاد صدا زد خداى من این است؟! این که از همه بزرگ تر و پرفروغ تر است!، اما با غروب آفتاب و فرو رفتن قرص خورشید در دهان هیولاى شب، ابراهیم آخرین سخن خویش را ادا کرده، گفت: اى جمعیت! من از همه این معبودهاى ساختگى که شریک خدا قرار داده اید بیزارم» (فَلَمّا رَأَى الشَّمْسَ بازِغَةً قالَ هذا رَبِّی هذا أَکْبَرُ فَلَمّا أَفَلَتْ قالَ یا قَوْمِ إِنِّی بَریءٌ مِمّا تُشْرِکُونَ).

* * *

و در صدد برآمد آخرین ضربه خود را بر افکار بت پرستان وارد کند، گفت: اى مردم! اکنون که فهمیدم در ماوراى این مخلوقات متغیر و محدود و اسیر چنگال قوانین طبیعت، خدائى است قادر و حاکم بر نظام کاینات «من روى خود را به سوى آن کسى مى کنم که آسمان ها و زمین را آفرید و در این عقیده خود کمترین شرک راه نمى دهم، من موحّد خالصم و از مشرکان نیستم» (إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الأَرْضَ حَنیفاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ).
 

* * *

 


1 ـ مریم، آیه 47.
1 ـ نظر مفسران در تفسیر آیاتسوره انعام / آیه 75 - 79
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma