ب ـ حدیث منزلت در هفت مورد

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 06
ج ـ محتواى حدیث منزلت الف ـ اسناد حدیث منزلت


نکته دیگر این که: بر خلاف آنچه بعضى تصور مى کنند، پیامبر(صلى الله علیه وآله) این سخن را تنها در جنگ «تبوک» نفرموده، بلکه در چندین مورد دیگر نیز این جمله از او شنیده شده است، از جمله:
1 ـ در «یوم المؤاخاة اول» یعنى در نخستین مرتبه که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در «مکّه» میان یارانش پیمان برادرى بست، على (علیه السلام)را در این پیمان براى خودش انتخاب نمود و فرمود: «أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى إِلاّ أَنـَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدِی».(1)
2 ـ در «یوم المؤاخاة ثانیه» یعنى روز دیگرى که در «مدینه» میان مهاجر و انصار پیمان برادرى برقرار ساخت باز در اینجا على(علیه السلام) را به عنوان برادرى خود انتخاب نمود و این جمله را به او فرمود: «أَنْتَ مِنِّى بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى غَیْرَ أَنـَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدِی وَ أَنْتَ أَخِی وَ وارِثِی».(2)
3 ـ «ام سلیم» که از زنان با شخصیت و از دعوت کنندگان به سوى اسلام بود و پدر و برادرش در میدان جهاد در خدمت پیغمبر(صلى الله علیه وآله)شربت شهادت نوشیدند، و به خاطر این که: شوهرش، دعوت اسلام را نپذیرفت از او جدا شد.
گهگاه پیامبر(صلى الله علیه وآله)براى دیدنش به خانه او مى آمد (و او را تسلّى مى داد) روزى به او فرمود: اى «ام سلیم» إِنَّ عَلِیّاً لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِی وَ دَمُهُ مِنْ دَمِی وَ هُوَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى: «على گوشتش از گوشت من و خونش از خون من و او نسبت به من همانند هارون است نسبت به موسى».(3)
4 ـ «ابن عباس» مى گوید: روزى «عمر بن خطاب» گفت: نام على را به بدى نبرید; زیرا من از پیامبر(صلى الله علیه وآله) سه جمله درباره او شنیدم که اگر یکى از آنها را من داشتم از آنچه آفتاب بر آن مى تابد نزد من محبوب تر بود.
من و ابوبکر و ابوعبیده و جمعى از اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) نزد او بودیم و پیامبر(صلى الله علیه وآله)بر على(علیه السلام)تکیه کرده بود، دست بر شانه او زد، سپس فرمود:
أَنْتَ یا عَلِیُّ أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ إِیماناً و أَوَّلُهُمْ إِسْلاماً ثُمَّ قالَ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى:
«اى على! تو نخستین مردى هستى که به خدا ایمان آوردى و نخستین کسى هستى که اسلام را پذیرفتى، تو نسبت به من همانند هارون به موسى هستى».(4)
5 ـ «نسائى» در کتاب «خصائص» نقل مى کند: على(علیه السلام) و جعفر و زید درباره سرپرستى فرزند «حمزه» با هم گفتگو داشتند و هر کدام مى خواست، این خدمت به او سپرده شود، در این موقع پیامبر(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) فرمود: «أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ...».(5)
6 ـ در آن روز که پیامبر(صلى الله علیه وآله) دستور داد، درهاى خانه هائى که به مسجد (منظور مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله) است) گشوده مى شد، بسته شود و تنها درِ خانه على(علیه السلام)را باز گذارد.
جابر بن عبداللّه نقل مى کند به على(علیه السلام) فرمود: إِنَّهُ یَحِلُّ لَکَ من الْمَسْجِدِ ما یَحِلُّ لِی وَ إِنَّکَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى إِلاّ أَنـَّهُ لا نَبِىَّ بَعْدِى:
«آنچه از مسجد براى من مجاز است براى تو نیز مجاز است; زیرا تو نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى هستى».(6)
موارد ششگانه بالا که غیر از جریان غزوه «تبوک» است، همه را از کتب معروف اهل تسنن آوردیم و گرنه در روایاتى که از طرق شیعه وارد شده، موارد دیگرى نیز از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده که این جمله را فرموده است.
از مجموع اینها به خوبى استفاده مى شود که: «حدیث منزلت»، موضوعى نبوده است که اختصاص به داستان «تبوک» داشته باشد بلکه یک فرمان عمومى درباره على(علیه السلام)براى همیشه بوده است.
و از اینجا روشن مى شود این که: بعضى از دانشمندان اهل سنت مانند «آمدى» تصور کرده اند که: این حدیث متضمن حکم خاصى در مورد جانشینى على (علیه السلام)در غزوه «تبوک» بوده است و ربطى به سایر موارد ندارد، به کلّى بى اساس است; زیرا پیامبر(صلى الله علیه وآله) به مناسبت هاى مختلف و در جریان هاى گوناگون این جمله را تکرار فرموده و این نشان مى دهد که: یک حکم عمومى است.
 

* * *

 


1 و 2 ـ براى آگاهى از احادیث «یوم المؤاخاة» اول و دوم، به منابع ذیل مراجعه فرمائید: «کنز العمال»، جلد 5، صفحه 40 و جلد 6، صفحه 390، چاپ قدیم (جلد 9، صفحات 167 و 170 و جلد 13، صفحات 106 و 107، مؤسسة الرسالة بیروت، تحقیق: شیخ بکرى حیّانى و شیخ صفوه السقا) ـ «مجمع الزوائد هیثمى»، جلد 9، صفحه 111، دار الکتب العملیة، بیروت، طبع 1408 هـ ق ـ «المعجم الکبیر طبرانى»، جلد 5، صفحه 221، مکتبة ابن تیمیة، قاهره، طبع دوم، چاپخانه دار احیاء التراث العربى ـ «درّ المنثور»، جلد 4، صفحات 371 و 372، دار المعرفة، طبع اول، 1365 هـ ق ـ «الثقاة ابن حبان»، جلد 1، صفحات 141 و 142، مؤسسة الکتب السقافیة، چاپخانه دائرة المعارف العثمانیة، حیدر آباد دکن هند، طبع اول، 1393 هـ ق ـ «الکامل» عبداللّه بن عدى، جلد 3، صفحه 207، دار الفکر بیروت، طبع سوم، 1409 هـ ق ـ «المراجعات» سیّد شرف الدین، صفحه 209، مراجعه 32، جمعیة الاسلامیة، طبع دوم، 1402 هـ ق، تحقیق: حسین راضى.
3 ـ «کنز العمال»، جلد 6، صفحه 164، چاپ قدیم (جلد 11، صفحه 607، مؤسسة الرسالة بیروت) ـ «المراجعات»، صفحه 208، مراجعه 32.
لازم به تذکر است که در برخى از روایات به جاى «ام سلیم»، «ام سلمه» ذکر شده است، که احتمال دارد رسول خدا(صلى الله علیه وآله) این مطلب را به هر دو نفر فرموده باشد: «بحار الانوار»، جلد 32، صفحه 347، و جلد 37، صفحه 254 و... ـ «علل الشرایع»، جلد 1، صفحه 65، انتشارات مکتبة الداورى، قم ـ «کشف الغمه»، جلد 1، صفحات 295 و 347، مکتبة بنى هاشمى، تبریز، 1381 هـ ق ـ «کشف الیقین»، صفحه 280، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1411 هـ ق.
4 ـ «کنز العمال»، جلد 6، صفحه 395، چاپ قدیم (جلد 13، صفحات 122 و 123، مؤسسة الرسالة بیروت) ـ «بحار الانوار»، جلد 37، صفحه 268، جلد 38، صفحه 246، و جلد 40، صفحه 78 ـ «کشف الغمة»، جلد 1، صفحه 87، مکتبة بنى هاشمى، تبریز، 1381 هـ ق ـ «کشف الیقین»، صفحه 39 مؤسسه چاپ و انتشارات، 1411 هـ ق ـ «تاریخ مدینه دمشق»، جلد 42، صفحه 167، دار الفکر، 1415 هـ ق، تحقیق: على شیرى، در تمامى این کتب با تفاوت آمده است.
5 ـ «خصائص نسائى»، صفحه 19، چاپ قدیم (صفحات 88 و 89، مکتبة نینوى الحدیثة، تحقیق: محمّد هادى امینى).
6 ـ «ینابیع المودة»، آخر باب 17، صفحه 88، دار الکتب العراقیة، طبع دوم (جلد 1، صفحه 160، حدیث 32، دار الاسوة، طبع اول، 1416 هـ ق، تحقیق: سیّد على جمال اشرف حسینى) ـ «بحار الانوار»، جلد 37، صفحه 260، با اندکى تفاوت ـ «کتاب سلیم بن قیس»، صفحه 879، انتشارات الهادى، قم، 1415 هـ ق ـ «کشف الغمة»، جلد 1، صفحه 152، مکتبة بنى هاشمى، تبریز، 1381 هـ ق ـ «کشف الیقین»، صفحه 282، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1411 هـ ق ـ «تاریخ مدینه دمشق»، جلد 42، صفحه 139، دار الفکر، طبع 1415 هـ ق، تحقیق: على شیرى.
ج ـ محتواى حدیث منزلت الف ـ اسناد حدیث منزلت
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma