باز هم حرکت به سوى میدان جهاد

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 07
1 ـ تأکیدهاى مکرّر بر مسأله جهاد شأن نزول:


همان گونه که در شأن نزول گفتیم، آیات فوق ناظر به جریان جنگ «تبوک» است.
«تبوک»، منطقه اى است میان «مدینه» و «شام» که الآن مرز کشور «حجاز» محسوب مى شود، و در آن روز نزدیک سرزمین امپراطورى روم شرقى که بر شامات تسلط داشت، محسوب مى شد.(1)
این واقعه در سال نهم هجرى، یعنى حدود یک سال بعد از جریان فتح «مکّه» روى داد، و از آنجا که درگیرى و مقابله در این میدان با یکى از ابرقدرت هاى جهان آن روز بود، نه با یک گروه کوچک یا بزرگ عرب، جمعى از مسلمانان از حضور در این میدان وحشت داشتند، لذا زمینه براى سمپاشى و وسوسه هاى منافقان کاملاً آماده بود، آنها نیز براى تضعیف روحیه مؤمنان از هیچ چیز فروگذار نمى کردند.
فصل چیدن میوه ها و برداشت محصول فرا رسیده بود و براى مردمى که یک زندگى محدود کشاورزى و دامدارى داشتند، این روزها ایام سرنوشت محسوب مى شد; چرا که رفاه یک سال زندگى آنها به آن بستگى داشت.
بُعد مسافت و گرمى هوا نیز ـ چنان که گفتیم ـ به این عوامل باز دارنده کمک مى کرد.
در اینجا وحى آسمانى به یارى مردم شتافت و آیات قرآن پشت سر یکدیگر نازل شد و در برابر این عوامل منفى قرار گرفت.
در انبوه این مشکلات، قرآن با شدت هر چه تمام تر مردم را به جهاد دعوت مى کند.
گاهى به زبان تشویق، گاهى به زبان ملامت و سرزنش، و گاهى به زبان تهدید، با آنها سخن مى گوید و از هر درى براى آماده ساختن آنها وارد مى شود.
نخست مى فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! چرا هنگامى که به شما گفته مى شود: در راه خدا و به سوى میدان جهاد حرکت کنید سستى و سنگینى به خرج مى دهید»؟ (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا ما لَکُمْ إِذا قیلَ لَکُمُ انْفِرُوا فی سَبیلِ اللّهِ اثّاقَلْتُمْ إِلَى الأَرْضِ).
«اثّاقَلْتُمْ» از ماده «ثِقَل» به معنى سنگینى است، و جمله «اثّاقَلْتُمْ اِلَى الأَرْضِ» کنایه از تمایل به ماندن در وطن و حرکت نکردن به سوى میدان جهاد است.
و یا کنایه از تمایل به جهان ماده و چسبیدن به زرق و برق دنیا است، و در هر صورت این وضع گروهى از مسلمانان ضعیف الایمان بود، نه همه آنها و نه مسلمانان راستین و عاشقان جهاد در راه خدا.
سپس با سخن ملامت آمیزى مى گوید: «آیا به این زندگى دنیا، این زندگى پست و زودگذر و نا پایدار، به جاى زندگى وسیع و جاویدان آخرت راضى شده اید»؟ (أَ رَضیتُمْ بِالْحَیاةِ الدُّنْیا مِنَ الآْخِرَةِ).
«با این که فوائد و متاع زندگى دنیا در برابر زندگى آخرت یک امر ناچیز بیش نیست» (فَما مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا فِی الآْخِرَةِ إِلاّ قَلیلٌ).
چگونه ممکن است یک انسان عاقل تن به چنین مبادله زیانبارى بدهد؟ و چگونه متاع فوق العاده گران بها را به خاطر دستیابى به یک متاع ناچیز و کم ارزش از دست مى دهد؟


* * *

سپس مسأله از لحن ملامت آمیز بالاتر رفته و شکل یک تهدید جدى به خود مى گیرد و مى فرماید: «اگر شما به سوى میدان جنگ حرکت نکنید خداوند به عذاب دردناکى مجازاتتان خواهد کرد» (إِلاّ تَنْفِرُوا یُعَذِّبْکُمْ عَذاباً أَلیماً).
و اگر گمان مى کنید با کنار رفتن شما و پشت کردنتان به میدان جهاد چرخ پیشرفت اسلام از کار مى افتد و فروغ آئین خدا به خاموشى مى گراید، سخت در اشتباهید; زیرا: «خداوند گروهى غیر از شما از افراد با ایمان، مصمم و مطیع فرمان خود را به جاى شما قرار خواهد داد» (وَ یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ).
گروهى که از هر نظر مغایر شما هستند، نه تنها شخصیتشان بلکه ایمان، اراده، شهامت و فرمانبرداریشان غیر از شما است.
«و از این رهگذر هیچ گونه زیانى نمى توانید به خداوند و آئین پاک او وارد کنید» (وَ لا تَضُرُّوهُ شَیْئاً).
این یک واقعیت است، نه یک گفتگوى خیالى یا آرزوى دور و دراز; چرا که «خداوند بر هر چیز توانا است» (وَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَیْء قَدیرٌ) و هر گاه اراده پیروزى آئین پاکش را کند، بدون گفتگو جامه عمل به آن خواهد پوشاند.
 


* * *


1 ـ فاصله «تبوک» تا «مدینه» را 610 کیلومتر و تا «شام» 692 کیلومتر نوشته اند.
1 ـ تأکیدهاى مکرّر بر مسأله جهاد شأن نزول:
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma