همنشینان بد

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 20
سوره فصلت/ آیه 26- 29 سوره فصلت/ آیه 24- 25


در تعقیب بحثى که در آیات گذشته، پیرامون سرنوشت دشمنان خدا (أَعْداءُ اللّه) آمد، در دو آیه مورد بحث، به دو قسمت از مجازات دردناک آنها در آخرت و دنیا اشاره مى کند.
نخست خداوند مى فرماید: «اگر آنها صبر و شکیبائى کنند یا نکنند، آتش  دوزخ قرارگاهشان است» و رهائى از آن امکان پذیر نیست (فَإِنْ یَصْبِرُوا فَالنّارُ مَثْوىً لَهُمْ).(1)
«مَثْوى» از ماده «ثَوى» (بر وزن هَوى) به معنى قرارگاه و محل استقرار است.
این آیه در حقیقت شبیه آیه 16 سوره «طور» است که مى گوید: إِصْلَوْها فَاصْبِرُوا أَوْ لاتَصْبِرُوا سَواءٌ عَلَیْکُمْ: «در آتش دوزخ وارد شوید، مى خواهید صبر کنید، یا نکنید تفاوتى براى شما نمى کند» و همچون آیه 21 سوره «ابراهیم»: سَواءٌ عَلَیْنا أَ جَزِعْنا أَمْ صَبَرْنا ما لَنا مِنْ مَحِیْص: «براى ما یکسان است خواه صبر کنیم یا نکنیم، راه نجاتى نیست».
سپس براى تأکید این مطلب مى افزاید: «و اگر آنها تقاضاى رضایت و عفو پروردگار کنند، به جائى نمى رسد و مورد عفو قرار نمى گیرند» (وَ إِنْ یَسْتَعْتِبُوا فَما هُمْ مِنَ الْمُعْتَبِینَ).
«یَسْتَعْتِبُونْ» در اصل از «عِتاب» گرفته شده، که به معنى اظهار خشونت است، و مفهومش این است که شخص گنهکار، خود را تسلیم سرزنش هاى صاحب حق کند، تا او را مورد عفو قرار دهد و راضى گردد، و لذا این ماده (اِسْتِعْتاب) به معنى «استرضاء» و تقاضاى عفو نیز به کار مى رود.(2)

* * *

سپس، به مجازات دردناک دنیوى آنها اشاره کرده، مى فرماید: «ما براى آنها دوستان و همنشینان بداندیش و زشت سیرت قرار دادیم، که زشتى ها را از پیش رو و پشت سر همه چیز را در نظر آنان زینت دادند»، زشتى ها را زیبائى، و بدى ها را نیکى معرفى نمودند (وَ قَیَّضْنا لَهُمْ قُرَناءَ فَزَیَّنُوا لَهُمْ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما  خَلْفَهُمْ).
«قَیَّضْنا» از ماده «قَیْض» (بر وزن فیض) در اصل به معنى پوست روى تخم مرغ است، سپس در مواردى که افرادى کاملاً بر انسان مسلط مى شوند، مانند تسلط پوست بر تخم مرغ، به کار رفته است، اشاره به این که این دوستان تبهکار و فاسد آنها را از هر سو احاطه مى کنند، افکارشان را مى دزدند، و چنان بر آنان چیره مى شوند که، حس تشخیص خود را از دست دهند، و زشتى ها در نظر آنها زیبا مى گردد، و چه دردناک است چنین حالتى براى انسان; زیرا به آسانى در گرداب فساد فرو مى رود، و درهاى نجات، به روى او بسته مى شود.
گاه ماده «قَیَّضْنا» در مورد تبدیل چیزى به چیزى، نیز به کار رفته است بنابراین معنى و تفسیر آیه، چنین مى شود، که: دوستان صالح را از آنها مى گیریم و به جاى آنها دوستان فاسد به آنان مى دهیم.
همین معنى به صورت گویاترى در آیات 36 و 37 سوره «زخرف» آمده است : وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضُ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِیْنٌ وَ إِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیْلِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ: «و هر کس از یاد خداوند رحمان رویگردان شود شیطان را به سراغ او مى فرستیم، پس همواره قرین او است، و آنها این گروه را از راه حق باز مى دارند، در حالى که گمان مى کنند هدایت یافتگان حقیقى آنها هستند».
و به راستى هنگامى که به جمع ظالمان و مفسدان و تبهکاران، نظر مى افکنیم جاى پاى این شیاطین را در زندگى آنها به خوبى مشاهده مى کنیم، اطرافیان اغواگر که آنها را از هر سو محاصره کرده، بر مغز و فکر آنها چیره مى شوند، و حقایق را در نظرشان وارونه جلوه مى دهند.
جمله «ما بَیْنَ أَیْدِیْهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ» (آنچه پیش رو و پشت سر آنها است)  ممکن است اشاره به احاطه همه جانبه این شیاطین و تزیین آنها باشد.
این احتمال نیز داده شده است که منظور از «ما بَیْنَ أَیْدِیْهِمْ» لذات و زرق و برق دنیا است و از «ما خَلْفَهُمْ» انکار قیامت و روز رستاخیز است.
این تفسیر نیز ممکن است که «ما بَیْنَ أَیْدِیْهِمْ» اشاره، به وضع دنیاى آنها باشد، «وَ ما خَلْفَهُمْ» آینده اى که براى آنها و فرزندانشان در پیش است، ومعمولاً بسیارى از جنایات را به خاطر تأمین آینده آنها مى کنند.
سپس مى افزاید: «به سبب این وضع اسفبار، فرمان عذاب الهى درباره آنها تحقق یافت، و به سرنوشت اقوام گمراهى از جن و انس که قبل از آنها بودند گرفتار شدند» (وَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَم قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ).(3)
سپس آیه را با این جمله پایان مى دهد: «آنها مسلماً زیانکار بودند» (إِنَّهُمْ کانُوا خاسِرِینَ).
این تعبیرات، در حقیقت نقطه مقابل تعبیراتى است که در آیات بعد، در مورد مؤمنان با استقامت مى خوانیم که، یاران آنها در این دنیا و آخرت، فرشتگانند و به آنها بشارت مى دهند که هیچ غم و اندوهى براى آنها نخواهد بود.

* * *


1 ـ در تقدیر چنین است: «فَاِنْ یَصْبِرُوا اَوْ لایَصْبِرُوا فَالنّارُ مَثْوى لَهُمْ».
2 ـ «مفردات راغب»، و «لسان العرب»، ماده «عتب».
3 ـ «فِی اُمَم» متعلق است به عامل محذوفى، و در تقدیر چنین است: کائِنِیْنَ فِی اُمَم قَدْ خَلَتْ... این احتمال نیز داده شده که «فِی» در اینجا به معنى «مَعَ» باشد.
سوره فصلت/ آیه 26- 29 سوره فصلت/ آیه 24- 25
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma