«من عنده علم الکتاب» کیست؟

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
آیات ولایت در قرآن
چگونگى شاهد بودن على (علیه السلام)!چگونگى شهادت خداوند!

علاّمه طبرسى در مجمع البیان سه نظریّه در این زمینه مطرح کرده است:

1 ـ منظور از «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ» همان خداوند متعال است. در حقیقت این جمله، عطف تفسیرى بر «بِاللهِ» است و هر دو به یک معنى است; بنابراین، در این آیه شریفه یک شاهد بیشتر براى صدق ادّعاى پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم)مطرح نشده و آن خداوند متعال است.(1)

و لکن این نظریّه مردود است; زیرا اصل و قانون اوّلى در عطف، تعدّد است و این که جمله معطوف مطلبى تازه غیر از معطوف علیه باشد و عطف تفسیرى خلاف اصل است. و این حقیقتى است که دانشمندان ادبیّات عرب به آن اذعان دارند; بنابراین، تا زمانى که دلیل متقن و معتبرى نداشته باشیم که جمله فوق عطف تفسیرى است، باید گفت که این جمله در صدد بیان مطلبى جدید است، نه این که تکرار جمله قبل محسوب شود; بدین جهت، نظریّه فوق قابل قبول نیست.

2 ـ معتقدان به نظریّه دوم، ضمن ردّ نظریّه اوّل معتقد هستند که منظور از «من عنده علم الکتاب» آن دسته از اهل کتاب هستند که به اسلام گرویدند، که از جمله آن ها «عبدالله بن سلام» است(2)، او دانشمندى یهودى، امّا با انصاف بود. آثار و نشانه هاى پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) را در تورات خوانده بود و هنگامى که نشانه هاى پیامبر آخرالزّمان، را در وجود حضرت محمّد (صلى الله علیه وآله وسلم) دید و فهمید که او فرستاده خداوند است، به آن حضرت ایمان آورد، در حالى که اگر بر دین خود باقى مى ماند جایگاه ویژه اى نزد یهودیان داشت و شاید امکانات مادّى مناسبى هم در اختیارش مى نهادند، ولى او وقتى که حقیقت را شناخت، پا بر سر هواهاى نفسانى نهاد و به دین اسلام گروید; بنابراین، او کسى است که «علم الکتاب»، یعنى نشانه هاى پیامبر در تورات، در نزد او بود و بر آن شهادت داد، پس وى یکى از دو شاهد صدق ادّعاى پیامبر در رسالت و نبوّتش مى باشد. به تعبیر دیگر، خداوند متعال و کتاب هاى آسمانى پیشین، دو شاهد و گواه بر رسالت پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) است.

ولى این نظریّه نیز قابل پذیرش نیست; زیرا سوره رعد از جمله سوره هایى است که در مکّه نازل شده است، در حالى که عبدالله بن سلام در مدینه به دین اسلام گروید; بنابراین، در زمان نزول آیه محلّ بحث، هنوز عبدالله بن سلام مسلمان نشده بود، تا این آیه اشاره به او باشد.

3 ـ نظریّه سوم، که در بسیارى از کتاب هاى تفسیرى، تاریخى، حدیثى و مانند آن به آن اشاره شده، این است که منظور از «من عنده علم الکتاب» حضرت علىّ بن ابى طالب (علیهما السلام)است.(3)

ابوسعید خدرى، از دانشمندان اسلام و صحابه پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم)که مورد قبول اهل سنّت مى باشد، و علماء شیعه نیز نسبت به او خوشبین هستند، مى گوید:

خدمت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم)رسیدم، عرض کردم: منظور از «الّذى عنده علم من الکتاب(4)» چه کسى است؟

حضرت فرمود: منظور وزیر برادرم سلیمان بن داود، آصف بن برخیا، است.

عرض کردم: منظور از «من عنده علم الکتاب» در سوره رعد کیست؟

حضرت فرمود: «ذاکَ اَخى عَلِىُّ بْنُ اَبیطالِب(5); منظور برادرم على است.»

 

این روایت را علاوه بر ابوسعید خدرى، عبدالله بن عباس، سلمان، سعید بن جبیر، محمّد بن حنفیّه، زید بن على و دیگران نیز روایت کرده اند. و از جمله کسانى که روایت فوق را نقل کرده اند مى توان به قرطبى(6)، سیوطى(7)، علاّمه دشتکى شیرازى(8)، ترمذى(9) ، و دیگران اشاره کرد. بنابراین، بهترین تفسیر براى «من عنده علم الکتاب» حضرت علىّ بن ابى طالب (علیه السلام) است.


1 و 2 و 3 . مجمع البیان، جلد 3، صفحه 301.

4 . سوره نمل، آیه 40.

5 . ینابیع المودّة، صفحه 102 (به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 281).

6 . الجامع لاحکام القرآن، جلد 9، صفحه 336 (به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 280).

7 . الاتقان، جلد اوّل، صفحه 13 (به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 280).

8 . روضة الاحباب، جلد اوّل، وقایع سال نهم (به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 280).

9 . مناقب مرتضوى، صفحه 49 (به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 280).

چگونگى شاهد بودن على (علیه السلام)!چگونگى شهادت خداوند!
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma