براى این آیات، دو شأن نزول ذکر شده است:
1 ـ این آیات درباره «اخنس بن شریق» نازل شده که مردى زیبا و خوش زبان بود و تظاهر به دوستى پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى کرد خود را مسلمان جلوه مى داد، و سوگند مى خورد آن حضرت را دوست مى دارد و به خدا ایمان آورده، پیامبر(صلى الله علیه وآله) هم که مأمور به ظاهر بود با او گرم مى گرفت و او را مورد محبت قرار مى داد، ولى او در باطن مرد منافقى بود، در یک ماجرا زراعت بعضى مسلمانان را آتش زد و چهارپایان آنان را کشت (و به این ترتیب پرده از روى کار او برداشته شد) در اینجا آیات فوق نازل شد.(1)
2 ـ بعضى دیگر از «ابن عباس»، نقل کرده اند: آیات مزبور در یکى از جنگ هاى اسلامى (سَرِیَّه رَجیع) نازل شده که طى آن جمعى از مبلغان اسلام که از طرف پیامبر(صلى الله علیه وآله) براى تبلیغ قبایل اطراف «مدینه» اعزام شده بودند، طبق یک توطئه ناجوانمردانه شهید شدند.(2)
ولى شأن نزول اول، با مضمون آیات، تناسب بیشترى دارد، و در هر حال درسى که از این آیات فرا گرفته مى شود، عمومى، همگانى و براى همیشه است.
* * *