بهترین مورد انفاق

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 02
سؤال کردن بدون حاجت حرام است! شأن نزول:


باز در ادامه آداب و احکام انفاق، در این آیه، به بهترین مواردى که انفاق در آنجا باید صورت گیرد، اشاره شده است، یعنى کسانى که داراى صفات سه گانه در این آیه باشند.
در بیان اولین وصف آنان مى فرماید: انفاق شما به خصوص «باید براى کسانى باشد که در راه خدا، محصور شده اند» (لِلْفُقَراءِ الَّذینَ أُحْصِرُوا فی سَبیلِ اللّهِ).
یعنى کسانى که: به خاطر اشتغال به جهاد در راه خدا و نبرد با دشمن و یادگیرى فنون جنگى یا تحصیل علوم لازم دیگر، از تلاش براى معاش و تأمین هزینه زندگى، باز مانده اند، که یک نمونه روشن آن، اصحاب صُفَّه در عصر پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) بودند.(1)
آن گاه براى تأکید مى افزاید: «همانها که نمى توانند سفرى کنند» و سرمایه اى به دست آورند (لا یَسْتَطیعُونَ ضَرْباً فِی الْأَرْضِ).
تعبیر به «ضرب فى الارض» به جاى سفر، به خاطر آن است که مسافران مخصوصاً آنها که براى هدف هاى مهمى پیاده به سفر مى روند، پیوسته پاى بر زمین مى کوبند و پیش مى روند.
بنابراین، کسانى که مى توانند تأمین زندگى کنند، باید مشقت و رنج سفر را تحمل کرده، از دسترنج دیگران استفاده نکنند، مگر این که کار مهم ترى همچون جهاد در راه خدا یا فرا گرفتن علوم واجب، مانع از سفر گردد.
و در دومین توصیف از آنان، مى فرماید: «کسانى که افراد نادان و بى اطلاع، آنها را از شدت عفاف غنى مى پندارند» (یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ).
ولى این سخن، به آن مفهوم نیست که این نیازمندان با شخصیت، قابل شناخت نیستند، لذا مى افزاید: «آنها را از چهره هایشان مى شناسى» (تَعْرِفُهُمْ بِسیماهُمْ).
«سیما» در لغت به معنى علامت و نشانه است(2) و این که در فارسى امروز آن را به معنى چهره و صورت به کار مى برند، معنى تازه اى است و گرنه در مفهوم عربى آن، چنین معنایى ذکر نشده است، به هر حال منظور این است: آنها گر چه سخنى از حال خود نمى گویند، ولى در چهره هایشان نشانه هایى از رنج هاى درونى وجود دارد که براى افراد فهمیده آشکار است، آرى، «رنگ رخساره خبر مى دهد از سرّ درون».
و در سومین توصیف از آنان مى فرماید: آنها چنان بزرگوارند که: «هرگز چیزى با اصرار از مردم نمى خواهند» (لایَسْئَلُونَ النّاسَ إِلْحافاً).(3)
اصولاً آنها از مردم چیزى نمى خواهند، چه رسد به این که اصرار در سؤال داشته باشند، و به تعبیر دیگر: معمولِ نیازمندانِ عادى اصرار در سؤال است اما آنها یک نیازمند عادى نیستند.
بر این اساس اگر قرآن مى گوید: «آنها با اصرار سؤال نمى کنند» مفهومش این نیست که بدون اصرار سؤال مى کنند، بلکه مفهومش این است آنها فقیر عادى نیستند تا سؤال کنند; زیرا سؤال آنها معمولاً توأم با اصرار و الحاف است، به قرینه این که مى گوید: «آنها را از سیمایشان باید شناخت» نه از سؤالشان و الاّ جمله «یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ» مفهومى نداشت.
احتمال دیگرى در تفسیر این آیه نیز هست، و آن این که آنها در حال عادى هرگز سؤال نمى کنند، و هر گاه اضطرارِ شدید، آنها را مجبور به اظهار حال خود کند، هرگز اصرار نمىورزند.
بعضى نیز گفته اند: منظور این است که آنها در ترک سؤال کردن اصرار دارند. (ولى این احتمال خلاف ظاهر آیه است).
و در پایان آیه، باز، همگان را به انفاق از هر گونه خیرات تشویق کرده، مى فرماید: «و هر چیز خوبى در راه خدا انفاق کنید خداوند از آن آگاه است» (وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْر فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلیمٌ).
این جمله، براى تشویق انفاق کنندگان است، خصوصاً انفاق به افرادى که داراى عزت نفس و طبع بلندند، و چه بسا در این موارد بخشش هایى در پوشش غیر انفاق، ولى در واقع به قصد انفاق، صورت مى گیرد، تا طرف مقابل ناراحت نشود، مسلماً خداوند از این نیات پنهانى آگاه است، و آنها را به تناسب نیت و زحماتشان بهره مند مى سازد.

* * *


1 ـ «حصر» به معنى حبس و منع و تضییق است، و در اینجا به معنى تمام امورى است که انسان را از تأمین معاش باز مى دارد
2 ـ بعضى آن را از ماده «وَسْم» و بعضى آن را از ماده «سَوْم» گرفته اند.
3 ـ «اِلْحاف» از همان ماده «لِحاف» به معنى آن پوشش خاص است، و اصرار در سؤال را از این جهت «اِلحاف» گفته اند که قلب انسان یا طرف مقابل را مى پوشاند.
سؤال کردن بدون حاجت حرام است! شأن نزول:
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma