1 ـ حضور اعمال و تجسم آن در قیامت

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تفسیر نمونه جلد 02
2 ـ چگونگى پاداش و کیفر الهى حضور اعمال انسان ها در قیامت


قرآن مجید در آیه مورد بحث و آیات زیاد دیگرى، از این حقیقت پرده بر مى دارد که در قیامت اعمال نیک و بد انسان، هر کدام در شکلى تجسم یافته و در عرصه محشر حاضر مى شود.
واژه «تَجِدَ» از ماده وجدان: «یافتن» ضد فقدان و نابودى است و کلمه «خیر» و «سوء» که به صورت نکره آمده، در اینجا مفید عموم است، یعنى هر انسانى در آن روز، تمام اعمال خوب و بد خود را ـ هر چند کم باشد ـ در نزد خود مى یابد.
گرچه، جمعى از مفسرین اصرار دارند این آیه، و آیات مانند آن را توجیه کنند و بگویند: منظور از حاضر شدن اعمال، حضور پاداش و کیفر آنها است و یا این که منظور حضور نامه عمل است که تمام اعمال آدمى از نیک و بد در آن ثبت شده است.
ولى پیدا است این توجیهات، با ظاهر آیه سازگار نیست; زیرا این آیه به روشنى مى گوید: انسان در روز رستاخیز، «خودِ عمل» را مى یابد، و در ذیل آیه مى خوانیم: گناهکار آرزو دارد بین او و عمل زشتى که انجام داده جدائى بیفتد، و در اینجا نیز خودِ عمل، مورد بحث آیه است، نه نامه عمل و نه کیفر و پاداش آنها.
گواه دیگر این که: در آیه مورد بحث مى خوانیم: گناهکار دوست مى دارد میان او و عملش فاصله زیادى بیفتد، اما هرگز آرزوى از بین رفتن عمل خود را نمى کند. این نشان مى دهد که: نابودى اعمال امکان پذیر نیست و به همین دلیل، تمناى آن را نمى نماید.
آیات فراوان دیگرى نیز این مطلب را تأیید مى کند، مانند آیه 49 سوره «کهف»: وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لایَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً: «گنهکاران در روز رستاخیز، تمام اعمال گذشته خود را در برابر خود حاضر مى بینند و خداوند به هیچ کس، ستم نمى کند».
و آیات 7 و 8 سوره «زلزلة»: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة خَیْراً یَرَهُ *و مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة شَرّاً یَرَهُ: «هر کس اندکى کار نیک یا بد انجام دهد، خود آن را خواهد دید».
همان طور که گفتیم، گاهى بعضى از مفسران، لفظ «جزاء» را در این آیات تقدیر گرفته اند، و این خلاف ظاهر آیات است.
از بعضى آیات به دست مى آید: این جهان کشتزار جهان دیگر است و عمل انسان بسان دانه اى است که کشاورز در دل خاک مى افشاند، سپس همان دانه رشد و نمو کرده، همان دانه را با مقادیر زیادترى برداشت مى کند، اعمال انسان نیز با تبدلات و تغییرات بیشترى که لازمه سراى رستاخیز است، به خود انسان باز مى گردد، چنان که خداوند در سوره «شورى» آیه 20 مى فرماید:
مَنْ کانَ یُریدُ حَرْثَ الْآْخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فی حَرْثِهِ: «هر کس کشت آخرت را بخواهد کشته او را افزایش مى دهیم».
از بعضى از آیات دیگر به دست مى آید که کارهاى نیک این جهان در جهان دیگر، به صورت نور و روشنایى در مى آیند، منافقان از مؤمنان مطالبه این نور را مى کنند، و مى گویند: انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ: «صبر کنید تا ما از نور شما بهره گیریم».
و به آنها گفته مى شود: ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً: «بازگردید، این نور را از دنیا طلب کنید».(1)
این آیات و ده ها آیه دیگر مى رساند ما، در روز رستاخیز عین عمل را به صورت کامل تر مى یابیم و این همان تجسم اعمال است که دانشمندان اسلامى به آن قائل اند.
روایات بسیارى نیز از پیشوایان بزرگ اسلام بر این مطلب گواهى مى دهند که در اینجا به یک نمونه اکتفا مى کنیم:
پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به یکى از کسانى که تقاضاى موعظه کرده بود، فرمود: وَ إِنَّهُ لا بُدَّ لَکَ یا قَیْسُ مِنْ قَرِین یُدْفَنُ مَعَکَ وَ هُوَ حَیٌّ وَ تُدْفَنُ مَعَهُ وَ أَنْتَ مَیِّتٌ فَإِنْ کانَ کَرِیماً أَکْرَمَکَ وَ إِنْ کَانَ لَئِیماً أَسْلَمَکَ ثُمَّ لایُحْشَرُ إِلاّ مَعَکَ وَ لاتُحْشَرُ إِلاّ مَعَهُ وَ لاتُسْأَلُ إِلاّ عَنْهُ فَلاتَجْعَلْهُ إِلاّ صالِحاً فَإِنَّهُ إِنْ صَلَحَ آنَسْتَ بِهِ، وَ إِنْ فَسَدَ لاتَسْتَوْحِشُ إِلاّ مِنْهُ وَ هُوَ فِعْلُکَ:
«اى قیس! ناگزیر، همنشینى دارى که پس از مرگ، همراه تو دفن مى شود، او زنده است ولى تو که با او دفن مى شوى مرده، اگر او نیک و گرامى باشد، تو را گرامى مى دارد و هر گاه او پست باشد تو را تسلیم حوادث مى کند، او با کسى جز تو محشور نمى شود، و تو هم با کسى جز او به صحنه رستاخیز نمى آئى، و از تو درباره غیر آن سؤالى نمى شود، بنابراین، سعى کن آن را به صورت شایسته انجام دهى; زیرا اگر آن، شایسته باشد، با او انس مى گیرى و گر نه از هیچ کس جز او وحشت ندارى و آن «عمل» تو است».(2)
براى روشن شدن این بحث لازم است، چگونگى پاداش و کیفر اعمال را مورد بررسى قرار دهیم.

* * *


1 ـ حدید، آیه 13.
2 ـ «بحار الانوار»، جلد 7، صفحه 228 و جلد 68، صفحه 171 و جلد 74، صفحه 113 و 178 ـ «امالى صدوق»، صفحه 3، انتشارات کتابخانه اسلامیه ـ «معانى الاخبار»، صفحه 233، انتشارات جامعه مدرسین، 1361 هـ ش.
2 ـ چگونگى پاداش و کیفر الهى حضور اعمال انسان ها در قیامت
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma