شرح و تفسیر آیات اصحاب الایکة

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
داستان یاران
لجاجت آفت دنیا و آخرت 4. «اصحاب الایکه» چه کسانى بوده اند؟


آیات 176 تا 190 سوره شعرا به شرح حال اصحاب الایکه پرداخته است. این آیات را به چهار بخش مى توان تقسیم کرد.
بخش اوّل مشکل اساسى اصحاب الایکة را به صورت اجمالى مطرح نموده است.
بخش دوم سخنان حضرت شعیب(علیه السلام) را خطاب به آنان آورده است.
بخش سوم پاسخ آنان در برابر حضرت شعیب را مطرح نموده و بالاخره بخش چهارم به چگونگى عذاب آنها پرداخته است.
بخش اوّل: این بخش شامل یک آیه، یعنى آیه 176 سوره شعراست، که خداوند تبارک و تعالى مى فرماید: «(کَذَّبَ أَصْحَابُ الاَْیْکَةِ الْمُرْسَلِینَ); اصحاب ایکه رسولان (خدا) را تکذیب کردند». با توجّه به این که قرآن مى فرماید: «رسولان خدا را تکذیب کردند»، این سؤال مطرح مى شود که آیا چندین پیامبر به سوى آنها فرستاده شده بود و آنها همگى پیامبران را تکذیب کردند، یا این که پیامبر آنها فقط حضرت شعیب(علیه السلام) بوده است، امّا آنها حضرت شعیب و پیامبران قبل از او را تکذیب کرده بودند که آیه قرآن به صورت جمع ذکر شده است؟ در جواب باید گفت: ظاهراً احتمال دوم صحیح است و شرح بیشتر در مباحث آینده خواهد آمد. به هر حال در این بخش به اصل مشکل اصحاب الایکه که تکذیب پیامبر خداست، به طور اجمالى اشاره شده، و در بخش دوم تفصیل بیشتر آمده است.
بخش دوم: این بخش که شامل هشت آیه است، از آیه 177 شروع و به آیه 184 ختم مى شود. توجّه فرمایید:
«(إِذْ قَالَ لَهُمْ شُعَیْبٌ أَلاَ تَتَّقُونَ); هنگامى که شعیب به آنها گفت: «آیا تقوا پیشه نمى کنید؟!».(1)
«(إِنِّى لَکُمْ رَسُولٌ أَمِینٌ); به یقین من براى شما پیامبرى امین هستم».(2)
یعنى این که اگر آدم بد سابقه اى بودم و شما مرا نمى پذیرفتید حق داشتید، امّا با سابقه خوبى که از امانت و پاکى و تقواى من دارید، چگونه مرا تکذیب مى کنید؟
«(فَاتَّقُوا اللهَ وَأَطِیعُونِ); پس تقواى الهى پیشه کنید و مرا اطاعت نمایید».(3)
«(وَمَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْر إِنْ أَجْرِىَ إِلاَّ عَلَى رَبِّ الْعَالَمِینَ); من در برابر این (دعوت) هیچ پاداشى از شما نمى طلبم; پاداش من تنها بر پروردگار جهانیان است».(4) اگر من فرد سودجویى بودم و از سوى خدا نبودم و در پى منافعى بودم، حق با شما بود، ولى من که از شما تقاضاى اجر و مزدى نمى کنم، نه پول مى خواهم، نه احترام و نه اکرام، پس بدانید که از سوى خدا فرستاده شده ام و لذا تنها پاداشم را از او مى خواهم.
«(أَوْفُوا الْکَیْلَ وَلاَ تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ); حقّ پیمانه را ادا کنید (و کم فروشى نکنید)، و به دیگران زیان نرسانید».(5)
«(وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ); و با ترازوى صحیح وزن کنید»(6)، یعنى همانند فروشنده اى که داراى دو وزنه مختلف است نباشید، که به هنگام خرید جنس از دیگران از وزنه کامل استفاده کرده، و در زمان فروش جنس وزنه ناقص را مورد استفاده قرار مى دهد.
«(وَلاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ وَلاَ تَعْثَوْا فِی الاَْرْضِ مُفْسِدِینَ); و از اموال مردم چیزى کم نگذارید، و در زمین به فساد نکوشید».(7)
متأسّفانه کم نیستند افرادى که به هنگام احقاق حقّ خویش تا آخرین ریال آن را دریافت مى کنند و به هیچ وجه اهل گذشت و اغماض نیستند، امّا در زمان پرداخت حقوق دیگران به انحاى مختلف از سر و ته آن مى زنند و حقّ مردم را کم مى گذارند.
«(وَاتَّقُوا الَّذِى خَلَقَکُمْ وَالْجِبِلَّةَ الاَْوَّلِینَ); و از (نافرمانى) کسى که شما و اقوام پیشین را آفرید بپرهیزید»(8); حضرت شعیب(علیه السلام) در قسمت پایانى سخنان خویش، اصحاب الایکة را سفارش به تقواى الهى مى کند همان گونه که آغاز سخنانش نیز همراه با توصیه به تقوا بود.
بخش سوم: بخش سوم آیات اصحاب الایکة، که پاسخ آنان به سخنان پیامبرشان است، شامل سه آیه از آیه 184 تا 187 مى شود. توجه فرمایید:
«(قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مِنَ الْمُسَحَّرِینَ); آنها گفتند: «تو فقط از افسون شدگانى».(9)
«(وَمَا أَنْتَ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَإِنْ نَّظُنُّکَ لَمِنَ الْکَاذِبِینَ); و تو بشرى همچون ما هستى، و ما تو را از دروغ گویان مى دانیم».(10)
اصحاب الایکه در برابر سخنان منطقى و مستدل حضرت شعیب(علیه السلام) به جاى اطاعت و تسلیم شدن و تشکّر و تقدیر نمودن، جسارت بزرگى کرده و سه وصله به آن حضرت چسباندند:
1. تو جادو شده اى و عقلت را از دست داده اى.
2. تو با ما چه فرقى دارى که پیامبر خدا هستى؟! اگر خداوند مى خواهد پیامبرى بفرستد باید یکى از ملائکه آسمان را بفرستد نه بشرى مثل خودمان.
3. تو را انسان راستگویى نمى دانیم، بلکه تو از دروغگویانى.
این جمعیّت نادان علاوه بر جهل و نادانى،انسان هاى لجوجى بودند که بر اعتقادات و اعمال باطل و ناصحیح خود پافشارى مى کردند، حتّى اگر این لجاجت به نابودى و هلاکت آنها منتهى مى شد. لذا، خطاب به پیامبرشان گفتند: «(فَأَسْقِطْ عَلَیْنَا کِسَفاً مِّنَ السَّمَاءِ إِنْ کُنْتَ مِنَ الصَّادِقِینَ); اگر راست مى گویى قطعات (سنگهاى) آسمانى را بر ما بباران!».(11)
هنگامى که کار یک قوم و جمعیّت به جایى برسد که دیگر هیچ روزنه امیدى براى نجات آنها باقى نمانده باشد، چاره اى جز هلاکت و عذاب آنها نیست، لذا خدا آنها را عذاب کرد.
بخش چهارم: در این بخش به بحث عذاب اصحاب الایکة پرداخته شده است. خداوند متعال مى فرماید:
«(فَکَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمْ عَذَابُ یَوْمِ الظُّلَّةِ إِنَّهُ کَانَ عَذَابَ یَوْم عَظِیم); سرانجام او را تکذیب کردند و عذاب روز سایبان (سایبانى از ابرِ صاعقه خیز) آنها را فرا گرفت; به یقین آن عذاب روز بزرگ بود».(12)
طبق آنچه در روایات آمده، نسیم متوقّف شد و جابه جایى هوا صورت نگرفت. در نتیجه هوا دم کرد و آفتاب سوزان هم بر آنان مى تابید. دم کردن هوا از یک سو و تابش آفتاب سوزان از سوى دیگر، همه را کلافه کرده بود، تا جایى که مجبور شدند از شهر خارج شوند، تا شاید در هواى آزاد صحرا و بیابان، از این دو مشکل نجات یابند. امّا در آن جا هم این مشکلات وجود داشت. ناگهان مشاهده کردند ابر گسترده اى به سمت آنان حرکت مى کند. خوشحال شدند و با خود گفتند با بارش این ابر از مشکلات رها مى شویم، لذا به سمت سایه ابر حرکت کردند. وقتى که همگى زیر سایه ابر قرار گرفتند فرمان عذاب الهى صادر شد. صاعقه ها پشت سر هم بر آنان نازل شد و همه آنان را آتش زد و بدین وسیله هلاک شدند.
همان گونه که گفته شد اصحاب الایکه، باغدار بودند و زمینهاى زراعتى داشتند و تمام امیدشان به ابرهاى باران زاى آسمان بود. امّا همان ابرى که مایه امید و زندگانى آنها بود عامل عذاب و هلاکتشان گردید. و این خود نوعى قدرت نمایى پروردگار عالمیان است. خداوند در پایان این داستان مى فرماید:
«(إِنَّ فِى ذَلِکَ لاَیَةً لَکُمْ إِنْ کُنتُمْ مُؤْمِنِینَ); در این ماجرا نشانه (و عبرتى)بود; ولى بیشتر آنها مؤمن نبودند».(13)
سرگذشت اصحاب الایکة و دیگر اقوام پیشین، آینه عبرتى است براى همه کسانى که آن را مطالعه مى کنند تا با پرهیز از کارهاى زشتى که آنها انجام مى دادند مانع عذاب الهى شده، و رضایت و خشنودى پروردگار را جلب کنند.


(1). سوره شعرا، آیه 177.
(2). سوره شعرا، آیه 178.
(3). سوره شعرا، آیه 179.
(4). سوره شعرا، آیه 180.
(5). سوره شعرا، آیه 181
(6). سوره شعرا، آیه 182.
(7). سوره شعرا، آیه 183.
(8). سوره شعرا، آیه 184.
(9). سوره شعرا، آیه 185.
(10). سوره شعرا، آیه 186.
(11). سوره شعرا، آیه 187.
(12). سوره شعرا، آیه 189.
(13). سوره شعرا، آیه 190.
لجاجت آفت دنیا و آخرت 4. «اصحاب الایکه» چه کسانى بوده اند؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma