شرح و تفسیر

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
پیام امام امیرالمؤمنین(ع) جلد 14
عَرَفْتُ آللّهَ سُبْحَانَهُ بِفَسْخِ العَزَائِمِأَفْضَلُ آلاَْعْمَالِ مَا أَکْرَهْتَ نَفْسَکَ عَلَیْهِ

شرح و تفسیر
امام (ع) در این کلام حکیمانه به برترین اعمال اشاره کرده مىفرماید: «برترین اعمال آن است که خود را (به زحمت) بر آن وادار کنى»؛ (أَفْضَلُ آلاَْعْمَالِ مَا أَکْرَهْتَ نَفْسَکَ عَلَیْهِ).
اشاره به اینکه، کارى است برخلاف خواسته نفس؛ مثل اینکه مىخواهد مالى ببخشد و نفس او به سبب علاقه به مال با آن موافق نیست، یا از ارتباط نامشروعى بپرهیزد که نفس تمایل به آن دارد و یا قدرت بر انتقام پیدا کرده ونفس تمایل به آن دارد و او از انتقامجویى بپرهیزد.
در تمام این موارد که نفس انسان تمایل به فعل معروف یا ترک منکر ندارد هنگامى که افراد با ایمان در برابر خواسته نفس مقاومت کنند و آن معروف را به جا آورند و آن منکر را ترک کنند، عملى بسیار پرفضیلت انجام دادهاند، چراکه هم کار خیر انجام شده و هم نفس سرکش تحت ریاضت قرار گرفته و از طغیان آن پیشگیرى شده است.
اکثر شارحان نهجالبلاغه در اینجا تصریح کردهاند که این گفتار حکیمانه شبیه حدیث معروف پیغمبر اکرم 9 است که در بسیارى از منابع آمده است؛ آن حضرت 9 فرمود: «أفْضَلُ الاَْعْمالُ أحْمَزُه(1) ؛ بهترین اعمال عملى است که
سختتر و قوىتر و پرمشقتتر باشد».(2)  منتها امام (ع) شاخه خاصى از آن حدیث نبوى را بیان کرده، زیرا مشقتبار بودن یک عمل گاه به واسطه انجام دادن کارهاى بدنى سنگین است و گاه به سبب طول مدت و گاه به علّت فراهم نبودن مقدمات و نیز گاهى بهواسطه مخالفت نفس با آن است که امام (ع) روى همین نکته تکیه فرموده است.
دلیل آن هم روشن است؛ پاداشهاى مادى در عرفِ عقلا همواره متناسب با مقدار زحمتى است که براى کارى کشیده مىشود و به همین دلیل کار پرزحمتتر پاداش و مزد و اجرت بیشترى دارد. پاداشهاى الهى نیز همینگونه است؛ هرقدر عمل سختتر و پرمشقتتر باشد، پاداشش نزد خداوند بیشتر است و اینگونه احادیث به هنگامى که انسان در انجام وظایف خود یا ترک گناه گرفتار زحمت و مشقت شدیدى مىشود اسباب آرامش روح است، زیرا مىداند هرچه زحمتش بیشتر باشد لطف و کرامت و عنایت حق به او بیشتر است.
بعضى از بزرگان مانند علامه مجلسى؛ در بحارالانوار در اینجا به اِشکالى اشاره کردهاند و آن اینکه این کلام حکیمانه در بدو نظر با روایاتى که مىگوید : «نِیَّةُ الْمُؤمِنُ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ» منافات دارد، زیرا «نیت» به تنهایى کار آسانى است وعمل است که غالباً داراى مشکلاتى است. سپس پاسخ سید مرتضى؛ را درباره حل این اشکال پذیرفته که مىفرماید: «خیر» (در حدیث نِیَّةُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ) به معناى افعل تفضیل نیست بلکه اشاره به این است که نیت مؤمن همواره خیر خوب است.
ولى هرگاه به تفسیرى که از امام باقر (ع) در بحارالانوار نقل شده مراجعه مىشود اشکال بدون تکلف حل مىگردد آنجا که مىفرماید: «نِیَّةُ الْمُوْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِهِ وَذَلِکَ لاَِنَّهُ یَنْوِی مِنَ الْخَیْرِ مَا لاَ یُدْرِکُهُ وَنِیَّةُ الْکَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَذَلِکَ لاَِنَّ الْکَافِرَ یَنْوِی الشَّرَّ وَیَأْمُلُ مِنَ الشَّرِّ مَا لایُدْرِکُهُ؛ نیت مؤمن از عمل او بهتر است، زیرا همواره قصد کارهاى (مهمى) را دارد که به آن نمىرسد و نیت کافر از عمل او بدتر است، زیرا قصد کارهاى بدترى را دارد که به آن دسترسى پیدا نمىکند»(3) ، بنابراین بهتر بودن نه ازنظر فضیلت است، بلکه ازنظر همت
وقصد والاست.


(1) . «أحمز» از ریشه «حمز» بر وزن «رمز» به معناى شدت، قوت، زحمت و مشقت آمده است.
(2) . بحارالانوار، ج 67، ص 191.
(3) . بحارالانوار، ج 67، ص 206، ح 19.
 
 
عَرَفْتُ آللّهَ سُبْحَانَهُ بِفَسْخِ العَزَائِمِأَفْضَلُ آلاَْعْمَالِ مَا أَکْرَهْتَ نَفْسَکَ عَلَیْهِ
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma