1 ـ اخلاق و نسبیّت

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد 1
اسلام نسبى بودن اخلاق را نفى مى کندنتیجه:

آیا اخلاق خوب و بد و رذائل و فضائل جنبه مطلق دارد; یعنى، مثلا شجاعت و فداکارى و تسلّط بر نفس در هر زمان و هر مکان بدون استثنا خوب است، یا خوبى و بدى این صفات نسبى است، در پاره اى از جوامع و بعضى از زمانها و مکانها خوب در حالى که در جامعه یا زمان و مکان دیگر، بد است؟

آنها که اخلاق را نسبى مى دانند دو گروهند:

گروه اوّل کسانى هستند که نسبیّت را در تمام هستى قائل هستند; هنگامى که وجود و عدم نسبى باشد، اخلاق مشمول نسبیّت خواهد بود.

گروه دوم کسانى هستند که کارى به رابطه مسائل مربوط به وجود و اخلاق ندارند، بلکه معتقدند معیار شناخت اخلاق خوب و بد، پذیرش و عدم پذیرش جامعه است. بنابراین، ممکن است صفتى مانند شجاعت در جامعه اى مقبول و در جامعه و زمان و مکان دیگرى غیر مقبول باشد، در آن جامعه اى که مقبول است جزو فضائل اخلاقى محسوب مى شود و در جامعه اى که غیر مقبول است جز و رذائل اخلاقى است.

این گروه، حسن و قبح افعال اخلاقى را نیز تابعى از شاخص قبول و ردّ جامعه مى شمرند و اعتقادى به حسن و قبح ذاتى افعال ندارند.

همان گونه که در بحث گذشته گفتیم، مسائل اخلاقى بستگى به معیارهاى سنجش زائیده از جهان بینى ها دارد; آنها که اصل و اساس را، جامعه ـ آن هم در شکل مادّى اش ـ مى بینند، چاره اى جز قبول نسبیّت در اخلاق ندارند; زیرا جامعه بشرى دائماً در تغییر و تحوّل است و شکل مادّى آن پیوسته دگرگون مى شود; بنابراین، چه جاى تعجّب که این گروه مرجع تشخیص اخلاق خوب و بد را افکار عمومى جامعه و قبول و ردّ آن بدانند.

نتیجه چنین تفکّرى ناگفته پیداست; زیرا سبب مى شود که اصول اخلاقى به جاى این که پیشرو جوامع بشرى و اصلاح کننده مفاسد آنها باشد، دنباله رو و هماهنگ با هر وضع و شرائطى گردد.

از نظر این گروه کشتن دختران و زنده به گور کردن آنها در جامعه جاهلیّت عرب، یک امر اخلاقى بوده چرا که جامعه آن روز آن را پذیرفته بود، همچنین غارتگرى که از افتخارات عرب جاهلى بود و پسران را به خاطر این گرامى مى داشتند که وقتى بزرگ شدند سلاح به دست مى گیرند و در صفوف غارتگران فعّالیّت مى کنند نیز یک امر اخلاقى محسوب مى شود و البتّه همجنس گرائى در جوامعى که غرق این بدبختیها هستند از نظر آنها اعمال اخلاقى محسوب مى شود!

عواقب مرگبار و خطراتى که این گونه مکتبها براى جوامع بشرى به وجود مى آورد بر هیچ عاقلى پوشیده نیست.

ولى در اسلام که معیار اخلاقى و ارزش فضائل و رذائل از سوى خدا تعیین مى شود و ذات پاک او ثابت ولایتغیّر است، ارزشهاى اخلاقى ثابت ولایتغیّر خواهد بود و افراد و جوامع انسانى باید از آن الگو بگیرند و تابع آن باشند نه این که اخلاق تابع خواست آنها باشد!

خداپرستان حتّى فطرت انسانى و وجدان اخلاقى را اگر آلوده نگردد ثابت مى دانند; و آن را پرتوى از فروغ ذات پروردگار مى شمرند و به همین دلیل اخلاقیّات متّکى بر وجدان، یا به تعبیر دیگر، حسن و قبح عقلى (منظور عقل عملى است نه عقل نظرى) را نیز ثابت مى شمرند.

اسلام نسبى بودن اخلاق را نفى مى کندنتیجه:
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma