2 ـ وجوب توبه

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد 1
3ـ عمومیّت توبه1 ـ حقیقت توبه

تمام علماى اسلام در وجوب توبه اتّفاق نظر دارند، و در متن آیات قرآن مجید کراراً به آن امر شده است; در آیه 8 سوره تحریم مى خوانیم: «یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا اِلَى اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسَى رَبُّکُمْ اَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یُدْخِلَکُمْ جَنّات تَجْرِى مِنْ تَحْتِهَا الاَْنهارُ; اى کسانى که ایمان آورده اید به سوى خدا باز گردید توبه کنید، توبه اى خالص و بى شائبه، امید است (با این کار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغهایى از بهشت که نهرها از زیر درختانش جارى است داخل کند.»

همه انبیاى الهى هنگامى که براى هدایت امّتهاى منحرف مأموریت مى یافتند، یکى از نخستین گامهایشان دعوت به توبه بود; چرا که بدون توبه و شستن لوح دل از نقش گناه،جایى براى نقش توحید و فضائل نیست.

پیغمبر بزرگ خداوند هود (علیه السلام) از نخستین سخنانش این بود: «وَ یا قَومِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا اِلَیْهِ; اى قوم من از پروردگارتان طلب آمرزش کنید، سپس به سوى او باز گردید و توبه نمایید!»    (سوره هود، آیه 52)

پیامبر بزرگ دیگر صالح(علیه السلام) نیز همین سخن را پایه کار خود قرار مى دهد و مى گوید: «فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا اِلَیْه; از او طلب آمرزش کنید و به سوى او باز گردید و توبه کنید!»   (سوره هود، آیه 61)

حضرت شعیب(علیه السلام) نیز با همین منطق به دعوت قومش پرداخت، و گفت: «وَاستَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا اِلَیْهِ اِنَّ رَبّى رَحیمٌ وَدُودٌ; از پروردگار خود آمرزش بطلبید و به سوى او باز گردید و توبه کنید که پروردگارم مهربان و دوستدار (توبه کاران) است!»    (سوره هود، آیه 90)

در روایات اسلامى نیز بر مسأله وجوب فورى توبه تأکید شده است، از جمله:

1 ـ در وصیّت امیرمؤمنان على(علیه السلام) به فرزندش امام مجتبى(علیه السلام) مى خوانیم:

«وَاِنْ قارَفْتَ سَیِّئَةً فَعَجِّلْ مَحْوَها بِالتَّوبَةِ; اگر مرتکب گناهى شدى، آن را به وسیله توبه هرچه زودتر محو کن!»(1)

البتّه با توجّه به این که امام مرتکب گناهى نمى شود، منظور در اینجا تشویق دیگران به توبه است.

2 ـ در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که به ابن مسعود فرمود: «یَا بْنَ مَسعُودَ لاتُقَدِّمِ الذَّنْبَ و لا تُؤَخِّرِ التَّوبَةَ، وَلکِنْ قَدِّمِ التَّوبَةَ وَ اَخِّرِ الذَّنْبَ; اى ابن مسعود! گناه را مقدّم مشمار، و توبه را تأخیر مینداز، بلکه توبه را مقدّم کن و گناه را به عقب بینداز (و ترک کن)!»(2)

3 ـ در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: «مُسَوِّفُ نَفْسِهِ بَالتَّوبَةِ مِنْ هُجُومِ الاَْجَلِ عَلى اَعْظَمِ الْخَطِرِ; کسى که توبه را در برابر هجوم اجل به تأخیر بیندازد، در برابر بزرگترین خطر قرار مى گیرد، (که عمرش پایان گیرد در حالى که توبه نکرده باشد)!»(3)

4 ـ در حدیثى از امام على بن موسى الرضا(علیه السلام) مى خوانیم که از جدّش رسول خدا(صلى الله علیه وآله)چنین نقل مى کند: «لَیْسَ شَىءٌ اَحَبُّ اِلَى اللّهِ مِنْ مُؤمِن تائِب اَوْ مُؤْمِنَة تائِبَة; چیزى در نزد خدا محبوبتر از مرد یا زن با ایمانى که توبه کند نیست!»(4)

این تعبیر مى تواند دلیلى به وجوب توبه باشد به خاطر این که توبه محبوبترین امور در نزد خدا شمرده شده است.

علاوه بر این، دلیل عقلى روشنى بر وجوب توبه داریم و آن این که عقل حاکم بر این است که در برابر عذاب الهى ـ خواه یقین باشد یا احتمالى ـ باید وسیله نجاتى فراهم ساخت، و با توجّه به این که توبه بهترین وسیله نجات است، عقل آن را واجب مى شمرد; چگونه افراد گناهکار خود را از عذاب الهى در دنیا و آخرت مى توانند محفوظ بشمرند در حالى که توبه نکرده باشند.

آرى! توبه واجب است، هم به دلیل صراحت آیات قرآن مجید و هم روایات اسلامى و هم دلیل عقل، و از این گذشته وجوب توبه در میان تمام علماى اسلام مسلّم و قطعى است.

بنابراین، ادلّه اربعه بر وجوب توبه دلالت مى کند، و این وجوب فورى است زیرا مقتضاى ادلّه چهارگانه اى که به آن اشاره شد، وجوب فورى مى باشد، و در علم اصول این مسأله بیان شده که تمام اوامر ظاهر در فوریّت است، مگر این که دلیل بر خلاف آن قائم شود.


1. بحار، جلد 74، صفحه 208.

2. بحار، جلد74، صفحه 104.

3. مستدرک الوسائل، جلد 12، صفحه 130.

4. همان مدرک، صفحه 125.

3ـ عمومیّت توبه1 ـ حقیقت توبه
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma