157 ـ آیا فال نیک و بد واقعیت دارد؟

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
180 پرسش و پاسخ
158 ـ آیا قصاص بر خلاف عقل و عواطف انسانى است؟156 ـ آیا چشم زدن واقعیت دارد؟

شاید همیشه در میان انسانها و اقوام مختلف، فال نیک و بد رواج داشته است، امورى را به «فال نیک» مى گرفتند و دلیل بر پیروزى و پیشرفت کار مى دانستند، و امورى را به «فال بد» مى گرفتند و دلیل بر شکست و ناکامى و عدم پیروزى مى پنداشتند، در حالى که هیچگونه رابطه منطقى در میان پیروزى و شکست با اینگونه امور وجود نداشت، و مخصوصاً در قسمت فال بد، غالباً جنبه خرافى و نامعقول داشته و دارد.

این دو گرچه اثر طبیعى ندارند، ولى بدون تردید اثر روانى مى توانند داشته باشند، فال نیک غالباً مایه امیدوارى و حرکت است ولى فال بد موجب یأس و نومیدى و سستى و ناتوانى است.

شاید به خاطر همین موضوع است که در روایات اسلامى از فال نیک نهى نشده، اما فال بد به شدت محکوم گردیده است، در حدیث معروفى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده: تفألوا بالخیر تجدوه: «کارها را به فال نیک بگیرید (و امیدوار باشید) تا به آن برسید» جنبه اثباتى این موضوع منعکس است و در حالات خود پیغمبر(صلى الله علیه وآله) و پیشوایان اسلام(علیهم السلام) نیز دیده مى شود که گاهى مسائلى را به فال نیک مى گرفتند، مثلا در جریان برخورد مسلمانان با کفار مکه در سرزمین «حدیبیة» مى خوانیم هنگامى که «سهیل بن عمرو» به عنوان نماینده کفار مکه به سراغ پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد و حضرت(صلى الله علیه وآله) ازنام او آگاه گردید، فرمود: قد سهل علیکم امرکم: «یعنى از نام «سهیل» من تفأل مى زنم که کار بر شما سهل و آسان مى گردد»(1).

دانشمند معروف «دمیرى» که از نویسندگان قرن هشتم هجرى است، در یکى از نوشته هاى خود اشاره به همین مطلب کرده و مى گوید اینکه پیامبر (صلى الله علیه وآله) فال نیک را دوست مى داشت، به خاطر آن بود که انسان هرگاه امیدوار به فضل پروردگار باشد در راه خیر گام برمى دارد و هنگامى که امید خود را از پروردگار قطع کند، در راه شرّ خواهد افتاد و فال بد زدن مایه سوءظن و موجب انتظار بلا و بدبختى کشیدن است(2).

اما در مورد فال بد که عرب آنرا «تطیر» و «طیره» مى نامد، در روایات اسلامى ـ همانطور که گفتیم ـ شدیداً مذمت شده، همانطور که در قرآن مجید نیز کراراً به آن اشاره گردیده و محکوم شده است(3) از جمله در حدیثى مى خوانیم که پیغمبر(صلى الله علیه وآله)فرمود: الطیرة شرک «فال بد زدن (و آنرا مؤثر در سرنوشت آدمى دانستن) یک نوع شرک به خدا است»(4)

و نیز مى خوانیم: که اگر فال بد اثرى داشته باشد، همان اثر روانى است، امام صادق(علیه السلام) فرمود: «فال بد اثرش به همان اندازه است که آنرا مى پذیرى، اگر آن را سبک بگیرى کم اثر خواهد بود و اگر آنرا محکم بگیرى پراثر، و اگر به آن اعتنا نکنى، هیچ اثرى نخواهد داشت»(5).

در اخبار اسلامى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که راه مبارزه با فال بد بى اعتنائى است، از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: «سه چیز است که هیچکس از آن سالم نمى ماند (و وسوسه هاى آن در درون قلب غالب اشخاص پیدا مى شود) فال بد و حسد و سوء ظن است، عرض کردند پس چه کنیم؟ فرمود: هنگامى که فال بد زدى اعتنا مکن و بگذر و هنگامى که حسد در دلت پیدا شد عملا کارى بر طبق آن انجام مده و هنگامى که سوء ظن پیدا کردى آنرا نادیده بگیر».

عجیب این است که موضوع فال نیک و بد حتى در کشورهاى پیشرفته صنعتى و در میان افراد به اصطلاح روشنفکر و حتى نوابغ معروف وجود داشته و دارد، از جمله در میان غربیها رد شدن از زیر نردبان و افتادن نمکدان و هدیه دادن چاقو به شدت به فال بد گرفته مى شود؟

البته وجود فال نیک همانطور که گفتیم مسأله مهمى نیست بلکه غالباً اثر مثبت دارد، ولى با عوامل فال بد همیشه باید مبارزه کرد و آنها را از افکار دور ساخت و بهترین راه براى مبارزه با آن تقویت روح توکل و اعتماد بر خدا در دلها است، همانطور که در روایات اسلامى نیز به آن اشاره شده است.(1)


1 ـ المیزان جلد 19 صفحه 86.

2 ـ سفینة البحار جلد دوم صفحه 102.

3 ـ مانند سوره یس آیه 19، سوره نمل آیه 47 و آیه 131 سوره اعراف

4 و 5 - المیزان ذیل آیه مورد بحث.

6 ـ تفسیر نمونه 6/317

158 ـ آیا قصاص بر خلاف عقل و عواطف انسانى است؟156 ـ آیا چشم زدن واقعیت دارد؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma