166 ـ داستان فدک چیست؟

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
180 پرسش و پاسخ
167 ـ آیا ابوطالب مسلمان بود؟165 ـ علل عقب ماندگى مسلمین چیست؟

«فدک» یکى از دهکده هاى آباد اطراف مدینه در حدود 140 کیلومترى نزدیک خیبر بود که در سال هفتم هجرت که قلعه هاى خیبر یکى پس از دیگرى در برابر رزمندگان اسلام سقوط کرد و قدرت مرکزى یهود درهم شکست ساکنان فدک از در صلح و تسلیم در برابر پیامبر(صلى الله علیه وآله)در آمدند و نیمى از زمین و باغهاى خود را به آن حضرت واگذار کردند، و نیم دیگرى را براى خود نگه داشتند و در عین حال کشاورزى سهم پیامبر(صلى الله علیه وآله) را نیز بر عهده گرفتند و در برابر زحماتشان حقى از آنان مى بردند.

با توجه به آیه «فیىء» این زمین مخصوص پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله)بود و مى توانست در مورد خودش یا مصارف دیگرى که در آیه 7 سوره حشر اشاره شده مصرف کند، لذا پیامبر(صلى الله علیه وآله) آن را به دخترش فاطمه «علیها سلام» بخشید، و این سخنى است که بسیارى از مورخان و مفسران شیعه و اهل سنت به آن تصریح کرده اند، از جمله در «تفسیر در المنثور» از ابن عباس نقل شده هنگامى که آیه وآت ذاالقربى حقه» (روم 38) نازل شد پیامبر(صلى الله علیه وآله) فدک را به فاطمه بخشید (اقطع رسول الله فاطمة فدکا)(1)

و در کتاب «کنزالعمال» که در حاشیه مسند احمد آمده در مسأله صله رحم از «ابوسعید خدرى» نقل شده هنگامى که آیه فوق نازل شد پیامبر(صلى الله علیه وآله) فاطمه (علیها السلام) را خواست و فرمود: یا فاطمه لک فدک: «اى فاطمه! فدک از آن تواست»(2).

حاکم نیشابورى نیز در تاریخش همین معنى را آورده است(3).

ابن ابى الحدید نیز در شرح نهج البلاغه داستان فدک را به طور مشروح ذکر کرده(4) و همچنین کتب فراوان دیگر.

ولى بعد از پیامبر(صلى الله علیه وآله) کسانى که وجود این قدرت اقتصادى را در دست همسر على(علیه السلام) مزاحم قدرت سیاسى خود مى دیدند و تصمیم داشتند یاران على(علیه السلام) را از هر نظر منزوى کنند به بهانه حدیث مجعول «نحن معاشر الانبیاء لانورث» آن را مصادره کردند، و با اینکه فاطمه(علیها السلام)رسماً متصرف آن بود و کسى از «ذوالید» مطالبه شاهد و بینه نمى کند از او شاهد خواستند، حضرت (علیها السلام) نیز اقامه شهود کرد که پیغمبر(صلى الله علیه وآله)شخصاً فدک را به او بخشیده، اما با اینهمه اعتنا نکردند، در دورانهاى بعد هریک از خلفا که مى خواستند تمایلى به اهل بیت نشان دهند فدک را به آنها بازمى گرداندند، اما چیزى نمى گذشت که دیگرى آن را مجدداً مصادره مى کرد! و این عمل بارها در زمان خلفاى «بنى امیه» و «بنى عباس» تکرار شد.

داستان فدک و حوادث گوناگونى که در رابطه با آن در صدر اسلام و دورانهاى بعد روى داد از دردناکترین و غم انگیزترین و در عین حال عبرت انگیزترین فرازهاى تاریخ اسلام است که مستقلا باید مورد بحث و بررسى دقیق قرار گیرد تا از حوادث مختلف اسلام پرده بردارد.

قابل توجه اینکه محدث اهل سنت مسلم بن حجاج نیشابورى در کتاب معروفش «صحیح مسلم» داستان مطالبه فاطمه(علیها السلام) فدک را از خلیفه اول مشروحاً آورده و از عایشه نقل مى کند که بعد از امتناع خلیفه از تحویل دادن فدک فاطمه (علیها السلام)از او قهر کرد و تا هنگام وفات یک کلمه با او سخن نگفت (صحیح مسلم جلد 3 صفحه 1380 حدیث 52 از کتاب الجهاد).(5)


1 ـ در المنثور جلد 4 صفحه 177.

2 ـ کنزالعمال جلد 2 صفحه 158.

3 ـ به کتاب فدک صفحه 49 مراجعه شود.

4 ـ شرح ابن ابى الحدید جلد 16 صفحه 209 به بعد.

5 ـ تفسیر نمونه 23/510

167 ـ آیا ابوطالب مسلمان بود؟165 ـ علل عقب ماندگى مسلمین چیست؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma