9 ـ آثار و برکات توبه

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد 1
گام دوم: مشارطه8 ـ مراتب توبه

توبه هرگاه حقیقى و واقعى باشد، و از اعماق جان برخیزد و جامع شرایط باشد، به یقین مقبول درگاه خدا مى شود، و آثار و برکاتش نمایان مى گردد.

شخص توبه کار پیوسته در فکر جبران گذشته است، و از آنچه از نافرمانى ها و عصیان از او سر زده نادم و پشیمان است.

توبه کاران واقعى، خود را از مجالس گناه دور مى دارند واز عواملى که گناه را وسوسه و تداعى مى کند، بر حذر مى باشند .

توبه کاران خود را در پیشگاه خدا شرمنده مى بینند، و همواره درصدد کسب رضاى او هستند.

با این علائمى که گفته شد توبه کنندگان حقیقى را از تظاهرکنندگان به توبه بخوبى مى توان شناخت.

بعضى از مفسّران در تفسیر آیه شریفه «یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا اِلَى اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً; اى کسانى که ایمان آورده اید به سوى خدا توبه کنید، توبه خالص»    (سوره تحریم، آیه 8) در توضیح معنى «نصوح» چنین گفته اند: مراد از توبه نصوح، توبه اى است که مردم را نصیحت مى کند که مانند آن را به جا بیاورند، چرا که آثار آن در توبه کار ظاهر شده، یا شخص توبه کار را نصیحت مى کند که گناهان را ریشه کن کند، و هرگز به سوى آن باز نگردد. و بعضى آن را به توبه خالص تفسیر کرده، در حالى که بعضى دیگر نصوح را از مادّه نصاحت به معنى دو زندگى گرفته اند، چرا که رشته هاى دین و ایمان را که گناه پاره کرده بود، بار دیگر به هم مى دوزد یا توبه کار را که از اولیاء اللّه جدا ساخته بود، به جمع آنها باز مى گرداند.(1)

برکات و منافع توبه بسیار فراوان است که در آیات و روایات بطور گسترده به آنها اشاره شده است.

از جمله امور زیر است:

1 ـ گناهان را محو و نابود مى کند همان گونه که در ذیل آیه یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا اِلَى اللّهِ تَوْبَةً نَّصُوحاً آمده است: «عَسى رَبُّکُمْ اَنْ یُّکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ; امید است (با این کار) پروردگارتان گناهانتان را بپوشاند.»    (سوره تحریم، آیه 8)

2 ـ برکات زمین و آسمان را بر توبه کاران نازل مى کند، چنان که در آیات 10 و 11 و 12 سوره نوح آمده است: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ اِنَّهُ کانَ غَفّاراً ـ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً ـ وَ یُمْدِدْکُمْ بِاَمْوال وَ بَنیْنَ وَ یَجْعَلْ لَّکُمْ جَنّات وَ یَجْعَلْ لَکُمْ اَنهاراً; به آنها (قوم نوح) گفتم از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است تا بارانهاى پر برکت آسمان را پى در پى بر شما بفرستد، و اموال و فرزندانتان را فزونى بخشد، و باغهاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختیارتان قرار دهد.»

3 ـ نه تنها گناه را مى پوشاند و از بین مى برد، بلکه آن را مبّدل به حسنه مى کند، همان گونه که در آیه 70 سوره فرقان آمده است که مى فرماید: «اِلاّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَاُولئِکَ یُبَدِّلُ اللّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنات; مگر کسانى که توبه کنند، و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل مى کند.»

4 ـ هرگاه توبه کاملاً خالص باشد، خداوند آنچنان آثار گناه را مى پوشاند که در حدیث آمده حتّى فرشتگانى را که مأمور ثبت اعمال او هستند به فراموشى وا مى دارد و به اعضاء پیکر او که مأمور گواهى بر اعمال وى در قیامتند دستور مى دهد که گناهان او را، مستور دارند، و به زمین که گناه بر آن کرده و گواه بر عمل او در قیامت است نیز فرمان مى دهد که آن را کتمان کند به گونه اى که روز قیامت هنگامى که در صحنه رستاخیز حضور مى یابد، هیچ کس و هیچ چیز برضدّ او گواهى نخواهد داد. متن حدیث چنین است:

امام صادق(علیه السلام) فرمود:

«اِذا تابَ الْعَبْدُ تَوْبَةً نَصُوحاً اَحَبَّهُ اللّهُ وَ سَتَرَ عَلَیْهِ فى الدُّنیا وَ الاْخِرةِ فَقُلْتُ وَ کَیْفَ یَسْتُرُ عَلَیْهِ؟ قالَ یُنْسى مَلَکَیْهِ ما کَتَبا عَلَیْهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ یُوحى اِلى جَوَارِحِهِ اُکْتُمى عَلَیْهِ ذُنُوبَهُ، وَیُوحى اِلى بِقاع الاَْرِضِ اُکْتُمى ما کانَ یَعْمَلُ عَلَیْکِ مِنَ الذُّنُوبِ فَیَلْقَى اللّهَ حینَ یَلْقاهُ وَلَیْس شَىْءٌ یَشْهَدُ عَلَیْهِ بِشَىْء مِنَ الذُّنُوبِ.»(2)

5 ـ توبه کار حقیقى چنان مورد عنایت و محبّت پروردگار قرار مى گیرد که حاملان عرش الهى نیز براى او استغفار مى کنند، و تقاضاى ورود او و خانواده اش را در بهشت برین و جنّات عدن مى نمایند.

درحدیثى مى خوانیم که:«اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ اَعْطَى التّائِبینَ ثَلاثَ خِصال، لَوْاَعْطى خَصْلَةً مِنْها جَمِیعَ اَهْلِ السَّماواتِ وَ الاَْرْضِ لَنَجَوْا بِها; خداوند به توبه کنندگان (واقعى) سه فضیلت داده است که هرگاه یکى از آنها را به جمیع اهل آسمانها و زمین بدهد، مایه نجات آنها است.»

سپس به آیه شریفه «اِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ; خداوند توبه کاران و پاکیزگان را دوست دارد!»(3) اشاره کرده مى فرماید: «فَمَنْ اَحَبَّهُ اللّهُ لَمْ یُعَذِّبْهُ; هرکس خداوند او را دوست دارد، او را عذاب نخواهد کرد.»

بعد به آیه شریفه «اَلَّذینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُؤُمِنُوَنَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِروُنَ لِلَّذینَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَىْء رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَقِهِمْ عَذابَ الْجَحِیمِ ـ رَبّنا وَ اَدْخِلْهُمْ جَنّاتِ عَدْن اَلَّتى وَ عَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ واَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیّاتِهِمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ ـ وَقِهِمُ السَّیِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّیِّئاتِ یَوْمَئذ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذالِکَ هُوَ الفَوزُ العَظیمُ; فرشتگان که حاملان عرشند و آنها که گرداگرد آن (طواف مى کنند) تسبیح و حمد پروردگارشان را مى گویند، و به او ایمان دارند، و براى مؤمنان استغفار مى کنند (و مى گویند) پروردگارا! رحمت و علم تو همه چیز را فرا گرفته است; پس کسانى را که توبه کرده و راه تو را پیروى مى کنند بیامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگاه دار ـ پروردگارا! آنها را در باغهاى جاویدان بهشت که به آنها وعده فرموده اى وارد کن، همچنین از پدران و همسران و فرزندانشان، هرکدام صالح بودند، که تو توانا و حکیمى! ـ و آنان را از بدیها نگاه دار، و هرکس را در آن روز از بدیها نگاه دارى، مشمول رحمتت ساخته اى و این است همان رستگارى عظیم!(4)»(5)

* * *

به این ترتیب مى رسیم به پایان بحث درباره نخستین گام به سوى تهذیب اخلاق; یعنى گام توبه، هرچند مطالب فراوان دیگرى در این زمینه وجود دارد که در خور بحث جداگانه و مستقلّى درباره توبه است.

آرى! تا آئینه قلب از زنگار گناه پاک نشود و روح و جان انسان با آب توبه شستشو نگردد و نور توبه ظلمت و تاریکى گناه را از درون قلب بیرون نکند، پیمودن راه تهذیب اخلاق و سیر سلوک الى اللّه و رسیدن به جوار قرب پروردگار و غرق شدن در نور هدایت و جذبه هاى وصف ناپذیر عرفانى، غیر ممکن است.

این نخستین منزلگاه است، منزلگاهى که از همه سرنوشت سازتر و مهمتر است و جز با نیروى اراده و عزم راسخ و استمداد از الطاف الهى، گذشت از آن ممکن نیست.

* * *


1. بحارالانوار، جلد 6، صفحه 17.

2. اصول کافى، جلد 2، صفحه 430 (باب التّوبه، حدیث 1).

3. سوره بقره، آیه 222 .

4. سوره مؤمن (غافر)، آیات 7 تا 9.

5. اصول کافى، جلد 2، صفحه 432.

گام دوم: مشارطه8 ـ مراتب توبه
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma