سوگندهاى چهارگانه:

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
سوگندهاى پربار قرآن
شرح و تفسیر مقسم له:نکات چهارگانه:

(فَلاَ أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ); در مورد شفق دو نظریّه وجود دارد: 1. سرخى پس از غروب، یا پیش از طلوع آفتاب است. 2. سفیدى است که پس از برطرف شدن سرخى مذکور ظاهر مى شود. توضیح اینکه پس از غروب خورشید، روى افق سرخى ظاهر مى شود که برخى معتقدند آن شفق است. و اینکه خون شهید را به شفق تشبیه کرده اند، بر اساس همین تفسیر است. پس از محو شدن سرخى مذکور، سفیدى شفّافى ظاهر مى شود که عدّه اى آن را شفق مى دانند. شفق را به هر معنا بگیریم تفاوتى نمى کند، مهم این است که خداوند متعال به آن منظره خاصّ قبل از طلوع آفتاب یا پس از غروب آفتاب قسم خورده است.

سؤال: شفق چه نقشى در زندگى بشر دارد، که خداوند به آن سوگند یاد کرده است؟

پاسخ: اگر پس از غروب آفتاب بلافاصله ظلمت و تاریکى شب اطراف ما را مى گرفت، یا پس از طلوع آفتاب بلافاصله نور و روشنایى ما را احاطه مى کرد، هم چشم ما را آزار مى داد، و هم بر اعصاب ما تأثیر منفى مى گذاشت، امّا با توجّه به اینکه پس از غروب آفتاب شفق وجود دارد و شفق آهسته آهسته چشم را براى تاریکى و ظلمت آماده مى کند. و یا به هنگام طلوع آفتاب، شفق چشم ما را کم کم براى نور آفتاب مهیّا مى نماید، نه چشم ما آزار مى بیند، و نه تأثیر منفى بر اعصاب ما مى گذارد. اگر توجّه کرده باشید هنگام قطع برق در شب، که ناگهان محیط اطراف ما کاملا تاریک مى شود چشمانمان اذیّت مى شود، و تا چند ثانیه اطراف خود را نمى بینیم. و پس از آنکه چشم به تاریکى عادت کرد قادر بر دیدن اطراف خود مى شویم.

گویا خداوند متعال با قسم یاد کردن به شفق، مى خواسته ما را متوجّه نقش حسّاس شفق در زندگى بشر گرداند.

(وَاللَّیْلِ وَمَا وَسَقَ); فوائد و برکات نور و روشنایى روشن است. امّا آیا تاریکى و ظلمت، که خداوند در این آیه شریفه به آن سوگند یاد کرده، نیز فایده اى دارد؟

آیات متعدّدى از قرآن مجید تاریکى شب را نعمت الهى شمرده است، بنابراین تاریکى نیز فوایدى دارد که به سه مورد آن اشاره مى کنیم:

1. خداوند شب را مایه آسایش و آرامش قرار داده است. آرامشى که براى انسان در تاریکى بدست مى آید، هرگز در روشنایى روز حاصل نمى گردد. زیرا به هنگام تاریکى فعالیّت دستگاههاى بدن کاسته، و آماده استراحت مى گردد. امّا در روز، و به هنگام روشنایى، فعالیّت دستگاههاى بدن زیاد است و جهت استراحت آمادگى ندارد. بنابراین بهترین ساعات براى خواب، شب هنگام است. راستى اگر خداوند روشنایى روز را جاویدان کند، کیست که براى شب پرده اى تاریک و ظلمانى بیاورد، تا بشر در سایه آن آرام و قرار گیرد، و آرامش را لمس نماید؟

2. شب باعث تعطیلى، یا تخفیف فعالیّتهاى روزانه است. اگر روشنایى روز ادامه مى داشت، و تاریکى شب همه جا را فرا نمى گرفت، حریصان و دنیاطلبان و دنیاپرستان آن قدر به کار و فعالیّت (بدون استراحت) ادامه مى دادند که از کار بیفتند.

خداوند با تاریکى شب این افراد را مجبور به استراحت نموده، و در نتیجه جانشان را حفظ مى کند.

3. شب دستگاه تهویه بسیار مناسبى است که بطور مجّانى در سراسر کره زمین فعّال است. اگر شب نبود و تابش آفتاب براى روزهاى متوالى و بدون وقفه ادامه داشت، آفتاب همه چیز را سوزانیده، و عرصه زندگى را بر جانداران کره زمین تنگ مى کرد.

همان گونه که قبلا گذشت در کره ماه چهارده روز پى در پى روز، و چهارده روز پى در پى شب است، یعنى هر شبانه روز آنجا تقریباً یک ماه طول مى کشد. در وسط روز آنجا، دماى گرما به سیصد درجه سانتیگراد مى رسد و طبیعى است در این دما هر چیز قابل اشتعالى آتش بگیرد. همان طور که در نیمه شب آنجا همه چیز یخ مى زند. در حالى که فاصله کره ماه و کره زمین با خورشید تقریباً یکى است و تنها حدود سیصد یا چهارصد کیلومتر اختلاف فاصله دارند.

نتیجه اینکه شب فوائد و برکات مهمى دارد، به همین جهت خداوند به تاریکى شب سوگند یاد کرده است. خداوند متعال به تاریکى شب، و موجوداتى که شب هنگام از سطح زمین جمع مى شوند، و هر کدام به استراحتگاه خویش باز مى گردند، قسم خورده تا غافلان بى خبر در مورد این آیات الهى به فکر فرو روند، و پرده از راز اهمیّت آن بردارند، و با معرفت بیشتر خالق آن را پرستش کنند.

(وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ); ما حالات مختلفى از ماه را مشاهده مى کنیم. در ابتدا به صورت هلال است، سپس تربیع، و بعد بدر کامل مى شود، سپس مجدّداً تربیع مى شود و در نهایت به محاق رفته، و از دید انسان مخفى مى شود. بدون شک زیباترین شکل ماه بدر کامل است، بدین جهت خداوند به ماه کامل که همان ماه شب چهاردهم است، قسم یاد کرده. این ماه، چراغ شبهاى ظلمانى است; امّا چراغى آرامبخش که اگر در زیر نور آن بخوابیم خوابمان آشفته و ناقص نخواهد شد. نور ملایم و شاعرانه و آرامبخش و گرم ماه، آرامش خاصّى به انسان هدیه مى کند، و مانع خواب نمى گردد. ضمناً قسمهاى چهارگانه قدر مشترکى دارد، و آن اینکه همگى مربوط به شب است. «شفق» ابتدا یا انتهاى هر شب، «بدر کامل» مربوط به ابتداى شب چهاردهم، و «تاریکى شب» و بالاخره موجوداتى که شب هنگام به استراحتگاه هاى خویش باز مى گردند.

شرح و تفسیر مقسم له:نکات چهارگانه:
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma