شرح و تفسیر سوگندهاى چهارگانه:

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
سوگندهاى پربار قرآن
شرح و تفسیر مقسم له:3. سوگندهاى سوره بروج

(وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ); «بُرج» در لغت عرب به معناى ظاهر شدن است، و مُتَبَرِّجات که در آیه 60 سوره نور آمده به معناى متظاهرات مى باشد. آیه مذکور به زنان دستور مى دهد که با زینتهاى آشکار، در جامعه ظاهر نشوند. و عرب به قصرها و عمارتهاى بلند برج مى گوید; چون از دور نمایان و آشکار است.

سؤال: با توجّه به معناى برج، منظور از برجهاى آسمانى چیست؟

جواب: در پاسخ این سؤال به دو تفسیر مهم اشاره مى کنیم:

1. منظور از برجهاى آسمانى، ستارگان درخشان آسمان است; چرا که هر کدام از این ستارگان بلند و آشکارند. قسم به آسمان وستارگان بلند و درخشانش. حقیقتاً هنگامى که انسان سر به سوى آسمان بلند مى کند، و به منظره زیباى ستارگان خیره مى شود، و در آفرینش و مأموریّت و نقش ستارگان، تفکّر و اندیشه مى کند، سر تسلیم در برابر آن خالق بزرگ فرود مى آورد، و با غوغاى عجیبى از عالم هستى روبه رو مى شود. جالب اینکه هر چه علم و دانش بشر پیشرفت مى کند، گوشه هاى تازه اى از عظمت و بزرگى جهان آفرینش کشف مى شود. بشر اکنون با تلسکوپهاى مجهّزى که داراى عدسى هاى قوى به قطر 10 الى 12 متر است به مطالعه ستارگان و کهکشانها مى پردازد. بدون شک در آینده که ابزار پیشرفته ترى در اختیار بگیرد، حقایق تازه اى بدست خواهد آورد.

2. منظور از برجهاى آسمانى همان برجهاى تقویمى است. زمین هنگامى که بدور خورشید مى چرخد، در هر ماهى از سال مقابل یکى از صورتهاى فلکى قرار مى گیرد. صورتهاى فلکى مجموعه اى از ستارگان هستند که به علّت تشابه تقریبى که به برخى از مخلوقات دارند همان نام را بر آنها نهاده اند. مثلا براى یکى از صور فلکى که بى شباهت با گوسفند نیست، نام «حمل» انتخاب شده است. و به مجموعه ستارگان که شبیه دو کودک در حال گردو بازى هستند، «جوزا» گفته اند. هنگامى که خورشید در مقابل برج حمل قرار گیرد ماه فروردین است. زمانى که مقابل برج ثور قرار گیرد ماه اردیبهشت است. و ماه خرداد زمانى است که خورشید مقابل برج جوزا قرار گیرد.

نتیجه اینکه منظور از برجهاى آسمان، صورتهاى فلکى مربوط به تقویم هاست.

سؤال: این صورتهاى فلکى چه نقشى در زندگى ما دارد، که خداوند به آنها قسم یاد کرده است؟

پاسخ: از آنجا که نظم زندگى بشر با تقویم ها رابطه تنگاتنگى دارد، و عالم هستى بر اساس نظم آفریده شده، بدین جهت خداوند به برجهاى آسمانى قسم یاد کرده است.

نتیجه اینکه برجهاى آسمانى طبق هر یک از دو تفسیر فوق، آن قدر مهم است که مورد قسم خداوند واقع شده است.

(وَالْیَوْمِ الْمَوْعُودِ); دومین چیزى که خداوند در این سوره به آن قسم خورده «یوم موعود» است. روز موعود پایان دنیا و آغاز جهان آخرت است. روزى که به ما وعده داده شده، واین وعده تخلّف ناپذیر است. این روز خواهد آمد. هر چند زمان دقیق آن مشخّص نیست. ممکن است دیر یا زود باشد، امّا قطعاً سوخت و سوز ندارد. خداوند متعال به لحظه پایان عمر این جهان، و شروع قیامت قسم مى خورد; روزى که داد مظلومان از ظالمان گرفته مى شود. روزى که پاداش نیکوکاران و خوبان، و جزاى متجاوزان و بدان داده مى شود. روزى که خداوند حکیم و علیم، به عدالت در بین بندگانش حکم مى کند.

(وَشَاهِد وَمَشْهُود); شاهد و مشهود سومین و چهارمین چیزى است که به آن قسم یاد شده است. در مورد اینکه منظور از شاهد و مشهود در این آیه شریفه چیست؟ در تفسیر نمونه ده احتمال مطرح شده، که سه مورد آن را، که بهترین و جالبترین احتمالات دهگانه است در اینجا مى آوریم:

الف) «شاهد» وجود مبارک پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، و «مشهود» اعمال امّت اسلامى یا جمیع امّتهاست. چرا که در آیه شریفه 45 سوره احزاب مى خوانیم:

«(یَا أَیُّهَا النَّبِىُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِیراً); اى پیامبر! ما تو را گواه فرستادیم، و بشارت دهنده و انذار کننده»(1) و در آیه شریفه 41 سوره نساء مى خوانیم:

«(وَجِئْنَا بِکَ عَلَى هَؤُلاَءِ شَهِیداً); و تو را (اى پیامبر اسلام) بر آنان گواه خواهیم آورد!».

نتیجه اینکه شاهد پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، و مشهود اعمال ما انسانهاست.

ب) شاهد «گواهان اعمال» و مشهود «اعمال انسانها»ست. همان گونه که در آیه شریفه 24 سوره نور مى خوانیم:

«(یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَأَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ); در آن روز زبانها و دستها و پاهایشان بر ضدّ آنها به اعمالى که مرتکب مى شدند، گواهى مى دهد».

طبق این آیه شریفه گواهان اعمال شاهد، و اعمال انسانها مشهود است.

ج) شاهد «پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)» و مشهود «روز قیامت» است. پیامبر(صلى الله علیه وآله) شهادت بر تحقّق و حتمیّت روز قیامت مى دهد.

شاهد و مشهود طبق هر یک از تفاسیر سه گانه فوق با اهمیّت است، بدین جهت خداوند متعال به آن سوگند یاد کرده است.

سؤال: خداوند که عالم بر همه چیز است; چرا در روز قیامت انسانها را در دادگاهى که شاهدان شهادت مى دهند محاکمه مى کند؟ چه نیازى به شهود است؟ چرا خداوند مطابق علمش جهنّمیان را به جهنّم و بهشتیان را به بهشت نمى برد؟

پاسخ: خداوند روى حساب و کتاب عمل مى کند، تا جاى هیچ شک و شبهه اى باقى نماند که او بر اساس عدالت بین تمام بندگانش رفتار مى کند.

نتیجه اینکه خداوند متعال در سوره بروج به آسمان و روز قیامت و شاهد و مشهود قسم یاد کرده است.


1 . آیه مذکور در سوره فتح آیه هشتم نیز آمده است.

شرح و تفسیر مقسم له:3. سوگندهاى سوره بروج
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma