مبادى تزیین اعمال:

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
سوگندهاى پربار قرآن
3. سوگند سوره نساءگناه در لباس عبادت!

قرآن مجید براى تزیین اعمال پنج مبدأ و عامل ذکر مى کنید. توجّه کنید:

 

1. شیطان

همان گونه که در مباحث سابق گذشت، شیطان اعمال بد را مى آراید، و به صورت خوب نشان مى دهد، تا انسان آلوده آن گردد. مثلا به عرب جاهلى مى گوید: «غیرتت کجاست؟ دخترت را زیر خاک کن تا فردا به دست دشمن اسیر نشود!» یعنى بدترین گناه که قتل نفس محترم است، و از آن بدتر که کشتن فرزند خویشتن است، و از آن بدتر زنده به گور کردن فرزند را در لباس غیرت و حفظ ناموس خوب جلوه مى دهد، تا عرب جاهلى آلوده آن گردد!

در مورد این عامل و آیات پیرامون آن بحث شد.

 

2. هواى نفس

دومین مبدأ، هواى نفس است که به صورت تسویل از آن یاد شده است، و در داستان حضرت یوسف(علیه السلام) و برادران و پدرش حضرت یعقوب(علیه السلام) به آن اشاره شد، که هواى نفس این کار زشت را براى آنها زیبا جلوه داد. برادران یوسف با خود گفتند: پدر به خاطر توجّه خاصّى که به برادرمان یوسف دارد، عدالت را در میان ما برادران رعایت نمى کند، و مرتکب ظلم شده است. براى جلوگیرى از این ظلم، چاره اى جز جدایى یوسف از پدر نیست. بنابراین ما یوسف را از پدر جدا مى کنیم تا عدالت را در میان بقیّه برادران مراعات کند! در مورد تسویلات نفس نیز در مباحث گذشته به مقدار کافى بحث شد.

 

3. خداوند متعال!

در برخى از آیات قرآن تزیین اعمال به خداوند نسبت داده شده است. از جمله در آیه 4 سوره نمل مى خوانیم:

«(إِنَّ الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِالاْخِرَةِ زَیَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ یَعْمَهُونَ); کسانى که به آخرت ایمان ندارند، اعمال (بد)شان را براى آنها زینت مى دهیم به طورى که سرگردان مى شوند».

طبق این آیه شریفه خداوند براى منکران معاد کارهاى بد را زیبا جلوه مى دهد، ابوجهل را انسانى خوب و پیامبر را بد جلوه مى دهد. اسرائیل غاصب خونخوار را خواهان عدالت، و حزب الله لبنان حامى مظلومان و مدافع اسلام را طرفدار خشونت جلوه مى دهد!

سؤال: چرا خداوند متعال که کارش هدایت مردم است، اعمال را تزیین مى کند، که نتیجه اش گمراهى چنان افرادى است؟

پاسخ: جواب این سؤال در متن آیه مذکور نهفته است. توضیح اینکه تزیین اعمال توسّط خداوند، فقط نسبت به گروه خاصّى صورت مى گیرد، و آنها کسانى هستند که «لاَ یُؤْمِنُونَ بِالاْخِرَةِ; به آخرت ایمان ندارند» یعنى افرادى که تمام معجزات و دلائل روشن و واضح، و نصایح دلسوزانه پیامبران و کتابهاى آسمانى را دیده و شنیده اند و به هیچ یک ایمان نیاورده، و در نتیجه منکر آخرت و معاد شده اند.

و به تعبیر دیگر، کسانى که تمام پل هاى پشت سر خود را خراب کرده اند. خداوند چنین انسانهایى را به حال خود رها نموده، و اعمال بدشان را براى آنها تزیین مى کند.

به تعبیر سوم خداوند تا آنجا که انسان قابلیّت و شایستگى هدایت دارد او را به روشهاى مختلف، و از راههاى گوناگون هدایت مى کند. امّا آنجا که قابلیّتش تمام شد، و تمام روزنه هاى امید را به روى خود بست، وى را گرفتار مجازات اعمالش مى کند، که از جمله مجازاتها تزیین اعمال مى باشد و در این مرحله شفاعت هیچ شافعى پذیرفته نمى شود. هنگامى که فرشتگان مأمور نابودى قوم لوط بر حضرت ابراهیم(علیه السلام)وارد شدند، و پس از بشارت تولّد فرزندى در کهن سالى، سخن از مأموریّت دوم یعنى نابودى قوم لوط به میان آوردند، حضرت با آنها شروع به گفتگو و مجادله کرد تا شاید عذاب قوم لوط به تأخیر افتد. امّا از آنجا که آنها دیگر قابلیّت هدایت نداشتند، و تمام پلهاى پشت سر خود را ویران کرده بودند، خداوند خطاب به حضرت ابراهیم(علیه السلام)فرمود: «ابراهیم، از این سخن درگذر; یَا إِبْرَاهِیمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا».(1)

آرى! در این مرحله شفاعت پیامبر بزرگى همچون ابراهیم نیز پذیرفته نمى شود.

نتیجه اینکه زینت اعمال، نتیجه اعمال بد و گناهان منکران قیامت است، و به نوعى کفّاره گناهان آنها محسوب مى شود.

4. دوستان بد

دوست بد چه بلاهایى که بر سر انسان نمى آورد؟! بسیارى از آلودگان به موادّ مخدّر دوستان بدى داشته اند که کاشانه آنها را با این موادّ افیونى به آتش کشیده اند. سوغات دوستان بد، گناهان، کارهاى خلاف، صفات زشت اخلاقى، و در نهایت بر باد رفتن دین و ایمان است. لذا جوانان باید در انتخاب دوستان خویش نهایت دقّت را به خرج دهند، که سرنوشت انسان را تغییر مى دهند.

خداوند متعال دوستان بد را یکى از عوامل تزیین اعمال معرّفى مى کند.

این مطلب در آیه 25 سوره فصّلت به شکل زیر ترسیم شده است:

«(وَقَیَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاءَ فَزَیَّنُوا لَهُمْ مَّا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِى أُمَم قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِّنَ الْجِنِّ وَالاِْنسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ); ما براى آنها همنشینانى (زشت سیرت) قرار دادیم که زشتى ها را پیش رو و پشت سر آنها در نظرشان جلوه دادند; و فرمان الهى درباره آنها تحقّق یافت، و به سرنوشت اقوام گمراهى از جن و انس که قبل از آنها بودند گرفتار شدند; آنها مسلّماً زیانکار بودند».

بنابراین باید در انتخاب دوست نهایت دقّت را به کار گرفت.

 

5. طبیعت بعضى از اعمال!

در برخى از آیات قرآن فعل «زیّن» به صورت مجهول به کار رفته، و به فاعل آن تصریح نشده است. در چنین مواردى معتقدیم که طبیعت عملى که مورد بحث قرار گرفته اعمال را تزیین مى کند. به آیه 14 سوره آل عمران توجّه فرمایید:

«(زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنْ النِّسَاءِ وَالْبَنِینَ وَالْقَنَاطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنْ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالاَْنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِکَ مَتَاعُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَاللهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَـآبِ); محبّت امور مادّى، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسبهاى ممتاز و چهارپایان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است، (تا در پرتو آن، آزمایش و تربیت شوند; ولى) اینها (در صورتى که هدف نهایى آدمى را تشکیل دهند،) سرمایه زندگى پست (مادّى) است; وسرانجام نیک (و زندگى والا و جاویدان)، نزد خداست».

طبیعت علاقه هاى افراطى نسبت به زنان (حب الشهوات) و عشق هاى بى حدّ و حصر به فرزندان (البنین) و فرو رفتن در درهم و دینار و مال و اموال دنیا (والقناطیر المقنطرة) اعمال را در نظر انسان تزیین مى دهد!

نتیجه اینکه عوامل و مبادى تزیین اعمال پنج چیز است که یک مورد آن اختصاص به گروه خاصّى دارد (کسانى که به آخرت ایمان ندارند) و مجازات اعمال آنها محسوب مى شود، و چهار عامل دیگر در انتظار هر فردى خواهد بود.

سؤال: کسانى که اعمالشان توسّط یکى از عوامل بالا تزیین مى شود، آیا در این حالت مجبورند و مسئولیّتى ندارند، یا مجبورند و مسؤول؟

پاسخ: خوشبختانه این تسویلات و تزیینات با مقدارى تفکّر و اندیشه زایل، و حقیقت مسأله روشن مى گردد. اگر انسان اندکى فکر کند مى فهمد که بى بند و بارى و فساد و فحشاء آزادى نیست! اگر مقدارى بیندیشد متوجّه ماهیّت توحّش لعاب شده با تمدّن خواهد شد، به شرط آنکه اهل تفکّر و اندیشه باشد، و پلهاى پشت سر خویش را ویران نکرده باشد.

حسن بصرى دانشمند منحرفى بود، و از عجایب اینکه وى استاد ابن ابى العوجاء مادّى منکر خدا بود، که در عصر امام صادق(علیه السلام) مى زیست. هنگامى که به وى گفتند: تو که استادى همچون حسن بصرى داشته اى چگونه راه کفر و الحاد را در پیش گرفتى؟ در پاسخ گفت: استاد من هم اعتقاد صحیحى نداشت، و نشانه هاى انحراف در عقایدش هویدا بود. حسن بصرى پس از جنگ جمل حضرت على(علیه السلام) را ملاقات کرد، حضرت از وى پرسید: چرا در جنگ شرکت نکردى، و به یارى ما نشتافتى؟ گفت: هنگامى که مى خواستم به سوى میدان جنگ حرکت کنم، هاتفى از غیب ندا داد که «القاتل والمقتول فى النار; کشندگان و کشته شدگان جنگ جمل هر دو اهل جهنّمند!».

حضرت فرمود: درست شنیدى، آن صداى برادرت شیطان بود که اعمالت را براى تو تزیین مى کند.(2)

چنین شخصى که تمام پلهاى پشت سرش را ویران کرده نمى تواند تزیینات شیطان را تشخیص دهد.

امّا کسانى که طبیعتى سالم و فطرتى پاک دارند ـ هر چند آلوده به گناه باشند ـ قادر بر تشخیص تسویلات و تزیینات خواهند بود. حرّ بن یزید ریاحى هنگامى که از خانه بیرون مى آید و به سمت کربلا حرکت مى کند صداى مى شنود که خطاب به حرّ مى گوید: «ابشر بالجنّة» چرا که او باطنى سالم هر چند آلوده به گناه داشت.(3)

بنابراین تزیینات و تسویلات در حدّ وسوسه است و اجبارى در کار نیست و همان گونه که قبلا نیز گفته شد شیطان بر هیچ کس سلطه اى ندارد، مگر اینکه خود انسان اجازه ورود شیطان به حریم دل را صادر کند، و دست بیعت به سمت وى دراز نماید.


1 . هود، آیه 76 .

2 . بحارالانوار، ج 32، ص 226 .

3 . امالى صدوق، ص 154، مجلس سى ام.

3. سوگند سوره نساءگناه در لباس عبادت!
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma