منشأ تخصیص تعزیر به تازیانه

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
تعزیر و گستره آن
نقد و بررسى روایاتفصل پنجم:  تعزیر منحصر به ضرب نیست!

تعبیرات و کلماتى در فتاواى فقها یافت مى شود که در بدو نظر تعزیرات را اختصاص به شلاّق مى دهد، یا تصریح در این مطلب دارد. این تعبیرات از برخى روایات نشأت گرفته، که مى توان روایت مزبور را در سه گروه خلاصه کرد:

گروه اوّل: روایاتى که تعزیر را کمتر از حد مى داند.

به چند نمونه آن توجّه کنید:

1ـ اسحاق بن عمّار از ابو ابراهیم(علیه السلام) در مورد مقدار تعزیر مى پرسد. امام در جواب مى فرماید:

«بَضْعَةُ عَشَرَ سَوْطاً ما بَیْنَ الْعَشَرةِ اِلى الْعِشْرین(1);

مقدار تعزیر ده عدد و خرده اى تازیانه است. بین ده تا بیست شلاّق.»

سؤال راوى، اسحاق بن عمّار، از مقدار و تعداد تعزیر نشان مى دهد که در ذهن وى نیز تعزیر منحصر به شلاّق بوده، همان گونه که پاسخ امام(علیه السلام)که تصریح به عدد و تازیانه مى کند، مؤیّد این مطلب است.

2ـ در روایت دیگر، حمّادبن عثمان همان سؤال را از امام صادق(علیه السلام)مى پرسد. امام در پاسخ مى فرماید:

«دُونَ الْحَدِّ، قالَ: قُلْتُ دُونَ ثَمانینَ؟ قالَ: لا، وَلکِنْ دُونَ اَرْبَعینَ فَاِنَّهِا حَدُّ الْمَمْلُوکِ. قُلْتُ: وَ کَمْ ذاکَ؟ قالَ: عَلى قَدْرِ ما یَراهُ الْوالى مِنْ ذَنْبِ الَرّجُلِ وَ قُوَّةِ بَدَنِه(2);

تعزیر کمتر از حدّ است. راوى مى گوید: پرسیدم: یعنى کمتر از هشتاد تازیانه (که حدّ قذف است.) امام فرمود: نه، بلکه کمتر از چهل ضربه که حدّ بردگان مى باشد. راوى مجدّداً سؤال مى کند: منظور از جمله «کمتر از چهل ضربه» چه مقدار مى باشد؟ امام فرمود: به مقدارى که حاکم شرع با توجّه به گناه انجام شده و توانایى گناهکار، مصلحت بداند.»

در این روایت نیز برداشت راوى از تعزیر شلاّق بوده، و پاسخ امام(علیه السلام)نیز آن برداشت را تأیید مى کند.

گروه دوم: روایاتى که عدد خاصّى معیّن کرده است.

1ـ روایاتى که متجاوز به حیوانات رامستحق 25 ضربه شلاّق مى داند(3).

2ـ روایتى که براى مسلمانى که علاوه بر همسر مسلمانش زنى از اهل کتاب مى گیرد 5/12 تازیانه بیان کرده است(4).

3ـ در برخى روایات براى مرد و زن، یا دو مرد، یا دو زنى که در یک بستر خوابیده اند 99 ضربه شلاّق تعیین شده است(5).

4ـ هرگاه انسان روزه دار با همسر روزه دارش در ماه رمضان آمیزش جنسى کند در صورت عدم تمایل زوجه، مرد 50 شلاّق مى خورد، و اگر زن هم مایل بوده، بر هر کدام 25 تازیانه جارى مى گردد(6).

5ـ کسى که با همسرش در حال حیض آمیزش نماید نیز 25 تازیانه مى خورد(7).

نمونه اى از روایات مذکور در مباحث قبل ذکر شد، بدین جهت به اشاره اى قناعت کردیم.

گروه سوم: روایاتى که از تعزیر به کلماتى مانند «ضرب»، «جلد» و «سوط» تعبیر کرده است.

1ـ مانند آنچه در مورد «شاهد زور» گذشت، که «یُجَلَّدُ حَدّاً لَیْسَ لَهُ وقْتٌ»(8)

2ـ سماعه مى گوید: یکى از ائمّه(علیه السلام) فرمود:

«مَنْ سَرَقَ خَلْسَةً خَلَسَها لَمْ یُقْطَعْ وَ لکِنْ یُضْرَبُ ضَرْباً شَدیداً(9);

دست سارقى که چیزى را از دیگرى ربوده قطع نمى شود، ولى تعزیر شدید دارد.»

3ـ امام صادق(علیه السلام) از پدرش امام باقر(علیه السلام) در مورد شخصى که به دیگرى گفته بود: «اى شارب الخمر! اى گوشت خوک خوار!» فرمود: «لا حَدَّ عَلَیْهِ وَ لِکَنْ یُضْرَبُ اَسْواطاً(10);

حدّ شرعى بر او جارى نمى شود، ولى چند تازیانه اى مى خورد.» نتیجه این که این گروه از روایات که در مورد تعزیر از تعبیراتى همچون «جلد» و «ضرب» و «سوط» استفاده کرده، نشان مى دهد که تعزیر منحصر در شلاّق است. علاوه بر روایات مذکور در گروه هاى سه گانه، برخى از کتب فقهى و لغوى نیز تعزیر را به تازیانه تفسیر کرده اند.

اضافه بر این، مقتضاى «اصالة عدم ایذاء مؤمن» نیز انحصار تعزیر در تازیانه است. زیرا هنگامى که شک کنیم آیا تعزیر فقط شلاّق و تازیانه است، یا شامل هر نوع مجازاتى مى شود؟ مقتضاى اصل مورد اشاره آن است که به مقدار یقینى، که همان تازیانه است، بسنده نموده، و از بقیّه ـ که مشکوک است ـ صرفنظر کنیم.

 


 
1. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب بقیّة الحدود، باب 10، حدیث 1.
2. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب بقیّة الحدود، باب 10، حدیث 3.
3. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب نکاح البهائم، باب 1، حدیث 1.
4. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب حدّ الزنا، باب 49، حدیث 1.
5. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب حدّ الزنا، باب 10، حدیث 3.
6. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب بقیّة الحدود، باب 12، حدیث 1.
7. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب بقیّة الحدود، باب 13، حدیث 2 و 1.
8. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب بقیّة الحدود، باب 11، حدیث 1 و 2.
9. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب حدّ السرقة، باب 12، حدیث 5.
10. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب حدّ القذف، باب 19، حدیث 10.

 

نقد و بررسى روایاتفصل پنجم:  تعزیر منحصر به ضرب نیست!
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma