قوانین جزائى

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اسلام در یک نگاه
5 - قضاوت و دادرسى و قوانین جزا در اسلام

کیفرهایى که براى مجرمان قرار داده مى شود باید هم عادلانه باشد و هم اثر پیشگیرى نسبت به آینده در حجرم یا دیگران داشته باشد، و در عین حال راه را به روى افراد فریب خورده اى که پشیمان و نادم مى شوند - در مواردى که تخفیف امکان دارد - نبندد.

در قوانین جزائى اسلام به این جهات سه گانه توجّه شده است به عنوان مثال، در عین این که قصاص را به عنوان یک اصل اساسى در مورد «قتل نفس عمدى» معرفى مى کند و مى فرماید: (وَلَکُمْ فِى الْقِصَاصِ حَیَوةٌ یَا أُولِى الأَلْبَاِب; قصاص مایه حیات و امنیّت اجتماعى شما است اى اندیشمندان) ،(1) ولی به صاحبان خون اجازه می دهد که در صورت تمایل قاتل را عفو کنند؛ و یا به جای قصاص «خونبها» بگیرند.

در پاره اى از موارد مانند مجازات اعمال منافى عفّت، اگر پیش از طرح حکم در دادگاه، مجرم از کرده خود پشیمان گردد و درصدد جبران برآید، او را مشمول عفو قرار داده است.

«موضوع دیگر» این که دستورهاى اسلامى بیش از هرچیز کوشش خود را روى این مسئله متمرکز مى کند که اصولا جرم و جنایتى در جامعه رخ ندهد، و تمام تدابیر ممکن را براى تربیت اخلاقى افراد از طریق توجّه آنها به خدا و معنویّت یا ترس از مجازات هاى رستاخیز، و تشویق به پاداش هاى نیکوکاران، به عمل آورده است.

ولى با این حال اگر على رغم همه این کوشش ها جرم و جنایتى رخ دهد، با آنها که گرفتار عواطف کاذب مى شوند، و به عنوان مثال در «مجازات اعدام» در مورد مرتکبین قتل عمد و یا اجراى مجازات هاى دیگر در حقّ متجاوزان و ستمگران تردید مى کنند و عملا حفظ مجرم و گناهکار را بر حفظ جامعه ترجیح مى دهند، مخالف است.

تجربه نیز نشان مى دهد که فراموش کردن شدّت عمل در مورد این گونه اشخاص، به توسعه فساد و سلب امنیّت اجتماعى کمک مى کند.

ممکن است بعضى بر پاره اى از قوانین جزایى اسلام خرده گیرى کنند و آن را خشن بشمارند، در حالى که به هیچ وجه چنین نیست، زیرا:

اوّلا، شدّت عمل تنها در مواردى است که جنبه حیاتى دارد و امنیّت اخلاقى و اجتماعى ملّتى به خطر مى افتد، و نظیر آن در همه قوانین جهان وجود دارد، منتها ممکن است بعضى از جوامع مسائلى از قبیل مبارزه با بى عفّتى و فحشا را جزو مسائل حیاتى نشمرند و موضوعات دیگرى را به جاى آن قرار دهند و حال آن که قوانین اسلامى با موشکافى مخصوص خود این مسائل را جزو حیاتى ترین موضوعات شمرده است.

ثانیاً، در عین این که بعضى از این مجازات ها گاهى شدید به نظر مى رسد، راه اثبات این جرم ها را چندان مشکل، و شرایط آن را آن به قدرى زیاد قرار داده که به آسانى چنان جرمى ثابت نمى گردد، و ممکن است در تمام سال تنها یک یا چند فرد معدود مشمول آن مجازات شوند. بنابراین با این که اثرات خاصّ تربیتى خود را دارد، و ترس از مجازات را براى همه تبهکاران به وجود مى آورد، در عین حال افرادى که این گونه مجازات ها در حقّ آنها اجرا گردد در عمل نادر است.

ثالثاً، باید به این نکته کاملا توجّه داشت که قوانین و دستورات اسلامى براى حفظ حقوق و روابظ انسان ها و جلوگیرى از فساد و تجاوز «یک واحد به هم پیوسته است»، و اثر نهایى و کامل آن در صورتى است که همه با هم پیاده شود، یعنى نخست باید محیطى فراهم شود که دستورهاى تربیتى و رفاه اجتماعى اسلام آن چنان پیاده شود که در عمل اجراى حدود کاهش فراوان یافته و، در نتیجه کمتر جرم و جنایتى رخ دهد، زیرا بسیارى از جرم ها و جنایات معلول سوءِ تربیت، و یا محرومیّت هاى گوناگون مادّى و اجتماعى است که از میان رفتن آنها زمینه این گونه جرایم و جنایات را از میان مى برد، و در چنان محیطى از تعداد کسانى که مشمول مجازات مى شوند به درجات کاسته شده وحشتى که از کثرت مجازات شوندگان در نخستین برخورد با این مسأله براى بعضى بوجود مى آید، منتفى مى گردد.

البتّه این سخن به آن معنا نیست که اگر فى المثل در محیطى، قسمتى از برنامه هاى اسلام در زمینه هاى تربیتى یا مبارزه با فقر اجرا نشود، باید از بقیه به کلّى صرف نظر کرد، بلکه منظور این است که این برنامه ها چون به یکدیگر پیوستگى دارد اگر همه با هم پیاده شود اثر بهترى خواهد بخشید.

«پایان»


1. سوره بقره، آیه 179.

 

5 - قضاوت و دادرسى و قوانین جزا در اسلام
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma