4ـ طرق درمان و پیشگیرى

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد 2
5 ـ آثار شجاعت در زندگى انسانها3ـ ریشه هاى جبن

یکى از طرق اصلى درمان این رذیله اخلاقى ـ همانند درمان سایر رذایل ـ از یکسو اندیشیدن در ثمرات شوم و آثار زیانبار آن است. هنگامى که افراد جبان و ترسو آثار نکبت بار و ذلّت و زبونى ناشى از ترس بى جا و عقب ماندگى و محرومیّت حاصل از آن را در زندگى خود یا دیگران مشاهده کنند غالباً به فکر تجدید نظر در برنامه اخلاقى خود و دور ساختن این رذیله مى افتند.

پرداختن به قطع ریشه ها راه مهمّ دیگر درمان آن است، هنگامى که ابرهاى تیره و تار سوء ظن بالله از آسمان قلب انسان کنار رود، و خورشید توکّل بر جان او نور افشان شود ظلمات خیالات واهى که انسان را به ترس بى جا مى کشاند برچیده خواهد شد، ولى این کار احتیاج به مطالعه و دقّت فراوان دارد.

یکى دیگر از طرق درمان این رذیله اخلاقى ورود در صحنه هاى رعب آور و تکرار آن است، فى المثل بعضى هستند که از خوردن دارو یا تزریقات مختلف وحشت دارند ولى هنگامى که چند بار تکرار شود وحشت آنها فرومى ریزد.

بعضى دیگر از سفرهاى دریایى یا هوایى سخت متوحّش مى شوند ولى با تمرین و تکرار این وحشت از بین مى رود، بعضى از سخن گفتن یا سخنرانى در حضور جمع مى ترسند ولى غالباً این ترس با تمرین و تکرار از میان خواهد رفت.

یکى از فلسفه هاى تمرینها و مانورهاى نظامى زدودن آثار ترس از جنگ از دلهاى سربازان و افسران و فرماندهان است.

در کلمات قصار امیرمؤمنان(علیه السلام) این معنى به صورت زیبایى بیان شده مى فرماید: «اِذَا هَبْتَ اَمْراً فَقَعْ فِیهِ، فَاِنَّ شِدَّةَ تَوَقِّیهِ اَعْظَمُ مِمَّا تَخَافُ مِنْهُ; هنگامى که از چیزى مى ترسى خود را در آن بیفکن که آن ترس از خود آن سخت تر و وحشتناک تر است»!(1)

مرحوم علاّمه خویى(رحمه الله) در شرح نهج البلاغه خود در شرح این جمله مى گوید:

«بسیار مى شود که براى انسان کارى پیش مى آید که به خاطر جبن و جهل از آن وحشت مى کند... و این وحشت ناشى از جبن، مانع پیشرفت کارها مى شود. در اینجا امام(علیه السلام) تشویق به دور ساختن ترس از خود مى کند چرا که در بسیارى از اوقات تحمّل ترس ناشى از تردید و دو دلى، سخت تر از افتادن در آن امر خوفناک است».

سپس مى افزاید: «مکتشفان و محقّقان جهان با عمل به این دستور به افتخارات بزرگى نایل شدند، آنها درون جنگلها و صحراهاى آفریقا و بیابانهاى پراکنده وارد شدند و به سیر دریاها پرداختند، و به درون جزایر دور دست نفوذ کردند، و از این طریق هم ثروت فراوانى به دست آوردند و هم شهرت جهانى به علاوه به علم و دانش بشرى خدمات قابل ملاحظه اى کردند». و به گفته شاعر:

چو ترسى ز امرى بینداز خویش در آن و بپیراى تشویش خویش

دو دل بودن و خود نگهداشتن بسى سخت تر مى کند قلب ریش(2)

آرى این یک واقعیّت است که تردیدها و دو دلى ها و ترس از عواقب خطرناک یک کار غالباً بیش از خود آن انسان را رنج مى دهد.

در زبان عرب ضرب المثلهاى جالبى در این زمینه دیده مى شود از جمله:

«اُمُّ الْمَقْتُولِ تَنَامُ و اُمُّ المُهَدَّدِ لاَتَنَامُ; مادر مقتول به خواب مى رود، ولى مادر کسى که تهدید به مرگ شده به خواب نمى رود»!

و نیز گفته اند: «کُلُّ اَمْر مِنْ خَیْر اَوْ شَرٍّ فَسِمَاعُهُ اَعْظَمُ مِنْ عَیَانِهِ; هر کار خیر و شرّى شنیدنش از دیدنش بزرگتر است».(3)

یکى دیگر از طرق درمان جبن و ترس، پاک بودن و پاک زیستن است; زیرا افراد آلوده غالباً از نتیجه اعمال خود بیمناکند و از آنجا که اعمال آنها روزى آفتابى و برملا مى شود در هراسند، به همین دلیل در حدیث معروف علوى آمده است: «مَا اَشْجَعُ الْبرئ وَ اَجْبَنَ الْمُریِبُ; چه شجاع است انسان پاکدامن و چه ترسوست انسان مسئله دار»!(4)

در حدیث دیگرى از همان حضرت مى خوانیم: «لَوْ تَمَیَّزَتِ الاَْشْیَاءُ لَکَانَ الصِّدْقُ مَعَ الشَّجَاعَةِ وَ کَانَ الْجُبْنُ مَعَ الْکِذْبِ; اگر اشیا از هم جدا شوند(و گروه بندى گردند) صدق و راستى همراه شجاعت خواهد بود و ترس همراه دروغ»!(5)

* * *


1- کلمات قصار، جمله 175.

2- منهاج البراعه، جلد 21، صفحه 252.

3- شرح نهج البلاغه، جلد 18، صفحه 177.

4- غررالحکم، حدیث 9626.

5- شرح فارسى غررالحکم، جلد 7، صفحه 172.

5 ـ آثار شجاعت در زندگى انسانها3ـ ریشه هاى جبن
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma