2ـ آثار و پیامدهاى توکّل

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد 2
3ـ اسباب توکّل1ـ حقیقت توکّل

از آنجا که متوکّلان کار خود را به خدا واگذار مى کنند، همان خداوندى که قادر بر همه چیز و آگاه از همه چیز است، خداوندى که همه مشکلات براى او سهل و آسان است، نخستین اثر مثبتى که در آنها به وجود مى آید مسئله اعتماد به نفس و ایستادگى و مقاومت در برابر مشکلات است.

اگر کسى خود را در میدانى در برابر دشمن تنها ببیند هر قدر نیرومند و قوى باشد به زودى روحیّه خود و اعتماد به نفس را از دست مى دهد، ولى اگر احساس کند لشکر نیرومندى پشت سر اوست احساس توانایى و قدرت مى کند، هر چند خودش ضعیف باشد.

در احادیث اسلامى نیز به این معنى اشاره شده است، در حدیث حرز مانندى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: «کَیْفَ اَخَافُ وَ اَنْتَ اَمَلِى وَ کَیْفَ اُضَامُ وَ اَنْتَ مُتَّکَلِى; چگونه بترسم در حالى که تو امید منى، و چگونه مقهور شوم در حالى که تو تکیه گاه من مى باشى»!(1)

در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) آمده است: «مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللهِ لاَیُغْلَبُ، وَ مَنْ اِعْتَصَمَ بِاللهِ لاَیُهْزَمُ; کسى که بر خدا توکّل کند مغلوب نمى شود، و کسى که به دامن لطفش چنگ زند شکست نمى خورد»!(2)

آرى کسى که بر خدا توکّل نماید احساس غنا و بى نیازى و عزّت مى کند همان گونه که در احادیث گذشته از امام صادق(علیه السلام) خواندیم: «اِنَّ الْغِنَى وَ الْعِزَّ یَجُولاَنِ فَاِذَا ظَفَرَا بِمَوْضِعِ التَّوَکُّلِ اَوْطَنَا; غنا و عزّت پیوسته در حرکتند، هنگامى که به محلّ توکّل برسند آنجا را وطن خویش قرار مى دهند»!(3)

افزون بر اینها توکّل، بسیارى از صفات زشت و رذیله را مانند حرص، حسد، دنیاپرستى، بخل و تنگ نظرى را از انسان دور مى سازد، چرا که وقتى تکیه گاه انسان خداوند قادر على الاطلاق باشد جایى براى این اوصاف رذیله وجود ندارد.

هنگامى که انسان آیه شریفه وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ(4) را زمزمه مى کند، خود را سرشار از موفّقیّت و بى نیازى و امکانات مى بیند، و همان گونه که در بعضى از ادعیه آمده است: «اَللَّهُمَّ اَغْنِنِى بِالْیَقِینِ وَ اکْفِنِى بِالتَّوَکُّلِ عَلَیْکَ; خداوندا! مرا با یقین(به ذات پاکت) بى نیاز کن، و با توکّل بر خودت همه چیز مرا کفایت فرما»!(5)

از سوى چهارم توکّل بر خداوند نور امید بر دل مى پاشد و به خاطر آن توان و استعداد انسان شکوفا مى گردد، خستگى راه بر او چیره نمى شود، و در همه حال احساس آرامش مى کند، لذا امیرمؤمنان على(علیه السلام) در سخن کوتاه و پرمعنایى مى فرماید: «لَیْسَ لِمُتَوَکِّل عَنَاءُ; کسى که توکّل بر خدا دارد رنج و خستگى ندارد»!(6)

از سوى پنجم توکّل بر خدا، هوش و قدرت تفکّر را مى افزاید و روشن بینى خاصّى به انسان مى دهد، زیرا قطع نظر از برکات معنوى این فضیلت اخلاقى، توکّل، سبب مى شود که انسان در برابر مشکلات دستپاچه و وحشت زده نشود و قدرت بر تصمیم گیرى را حفظ کند و نزدیک ترین راه درمان و حلّ مشکل را بیابد.

از این رو در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: «مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللهِ اَضَائَتْ لَهُ الشُّبُهَاتِ وَ کَفَى الْمَؤُونَاتِ وَ اَمِنَ التَّبِعَاتِ; کسى که بر خدا توکّل کند تاریکى شبهات براى او روشن مى شود، و اسباب پیروزى او فراهم مى گردد و از مشکلات رهایى مى یابد»!(7)

* * *


1- بحارالانوار، جلد 91، صفحه 229.

2- میزان الحکمه، جلد 4، صفحه 3659، حدیث 22547.

3- بحارالانوار، جلد 68، صفحه 126.

4- طلاق، 3.

5- بحارالانوار، جلد 87، صفحه 14.

6- شرح غررالحکم، جلد 5، صفحه 72، حدیث 7451.

7- شرح غررالحکم، جلد 5، صفحه 414، حدیث 8985.

3ـ اسباب توکّل1ـ حقیقت توکّل
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma