بلاى رباخوارى

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
برگزیده تفسیر نمونه جلد 1
شأن نزول: تفسیر: انفاق به هر شکل و صورت

(آیه 275) به دنبال بحث درباره انفاق در راه خدا و بذل مال براى حمایت از نیازمندان، در این آیه و دو آیه بعد از مسأله رباخوارى که درست بر ضدّ انفاق و یکى از عوامل مهم زندگى طبقاتى و طغیان اشراف بود سخن مى گوید و هدف آیات گذشته را تکمیل مى کند. نخست در یک تشبیه حال رباخواران را مجسّم مى سازد مى فرماید: «کسانى که ربا مى خورند، (در قیامت) بر نمى خیزند مگر مانند کسى که بر اثر تماسّ شیطان، دیوانه شده» و نمى تواند تعادل خود را حفظ کند; گاهى زمین مى خورد، گاهى به پا مى خیزد (الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَوا لاَ یَقُومُونَ إِلاَّ کَمَا یَقُومُ الَّذِى یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ).(1)

آرى رباخواران که قیامشان در دنیا بى رویه و غیرعاقلانه و آمیخته با ثروت اندوزى جنون آمیز است، در جهان دیگر نیز بسان دیوانگان محشور مى شوند.

سپس به گوشه اى از منطق رباخواران اشاره کرده مى فرماید: «این، به خاطر آن است که گفتند: داد و ستد هم مانند رباست» و تفاوتى میان آن دو نیست (ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَوا).

یعنى هر دو از انواع مبادله است که با رضایت طرفین انجام مى شود.

قرآن مى گوید: چگونه ممکن است این دو یکسان باشد «در حالى که خدا بیع را حلال کرده، و ربا را حرام» (وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَوا).

مسلّماً این تفاوت دلیل و فلسفه اى داشته که خداوند حکیم، به خاطر آن چنین حکمى را صادر کرده است و عدم توضیح بیش تر قرآن در این باره، شاید به خاطر وضوح آن بوده است.

سپس راه را به روى توبه کاران گشوده مى فرماید: «و اگر کسى اندرز الهى به او رسد، و (از رباخوارى) خوددارى کند، سودهایى که در سابق ]= قبل از نزول حکمِ تحریم [به دست آورده، مال اوست; (و این حکم، گذشته را شامل نمى گردد;) و کار او به خدا واگذار مى شود»; و گذشته او را خواهد بخشید (فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَ أَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ).

«امّا کسانى که بازگردند (و بار دیگر مرتکب این گناه شوند)، اهل آتشند; و همیشه در آن مى مانند» (وَ مَنْ عَادَ فَأُولَـئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ).

به این ترتیب، رباخوارى مستمر و دائم سبب مى شود که آنها بدون ایمان از دنیا بروند و عاقبتشان تیره و تار گردد.

(آیه 276) در این آیه مقایسه اى بین ربا و انفاق در راه خدا مى کند. مى فرماید: «خداوند، ربا را نابود مى کند; و صدقات را افزایش مى دهد» (یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَوا وَ یُربِى الصَّدَقَاتِ).

«محق» به معنى نقصان و نابودى تدریجى است و «ربا» نمو و رشد تدریجى است. قرآن مى گوید: خدا سرمایه هاى ربوى را به نابودى سوق مى دهد. این نابودى تدریجى که براى افراد رباخوار هست، براى اجتماع رباخوار نیز مى باشد. در مقابل، کسانى که در رفع نیازمندیهاى مردم مى کوشند، با محبّت و عواطف عمومى مواجه مى گردند و سرمایه آنها رشد طبیعى خود را مى نماید.

سپس مى افزاید: «و خداوند، هیچ انسان ناسپاس گنهکارى را دوست نمى دارد» (وَاللَّهُ لاَیُحِبُّ کُلَّ کَفَّار أَثِیم).

«کفّار» از ماده «کُفُور»، به کسى گویند که بسیار ناسپاس و کفران کننده باشد و «أثیم» کسى است که گناه زیاد مرتکب مى شود.

جمله فوق مى گوید: رباخواران، نه تنها با ترک انفاق و قرض الحسنه و صرف مال در راه نیازمندیهاى عمومى، شکر نعمتى که خداوند به آنها ارزانى داشته به جاى نمى آورند، بلکه آن را وسیله هرگونه ظلم و ستم و گناه و فساد قرار مى دهند. طبیعى است که خداوند چنین کسانى را دوست نمى دارد.

(آیه 277) در این آیه سخن از گروه باایمانى مى گوید که درست نقطه مقابل رباخوارانند. مى فرماید: «کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند و نماز را برپا داشتند و زکات را پرداختند، اجرشان نزد پروردگارشان است; و نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگین مى شوند» (إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ أَقَامُوا الصَّلَوةَ وَ ءَاتَوُا الزَّکَوةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاَخَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاَهُمْ یَحْزَنُونَ).

در برابر رباخواران ناسپاس و گنهکار، کسانى که در پرتو ایمان، خودپرستى را ترک گفته و عواطف فطرى خود را زنده کرده و ـ علاوه بر ارتباط با پروردگار و برپاداشتن نماز ـ به کمک و حمایت نیازمندان مى شتابند; و از این راه از تراکم ثروت و بهوجود آمدن اختلافات طبقاتى و به دنبال آن هزارگونه جنایت جلوگیرى مى کنند، پاداش خود را نزد پروردگار خواهند داشت و در هر دو جهان از نتیجه عمل نیک خود بهره مند مى شوند.

طبیعى است که عوامل اضطراب و دلهره براى این دسته بهوجود نمى آید، خطرى که در راه سرمایه داران مفت خوار بود و لعن و نفرین هایى که به دنبال آن نثار آنها مى شد براى این دسته نیست.

 

 


1. «یَتَخبّطُهُ» از ماده «خَبْط»، به معنى عدم حفظ تعادل بدن هنگام راه رفتن یا برخاستن است.

شأن نزول: تفسیر: انفاق به هر شکل و صورت
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma