تهذیب نفس یا جهاد اکبر

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
زندگی در پرتو اخلاق
سعادت و خوشبختى اخلاق بد یک نوع بیمارى است

   در اهمیت تهذیب نفس از رذایل اخلاقى همین بس که آن را « جهاد اکبر » نامیده اند ، و این تعبیر مأخوذ از حدیث معروفى است که پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) به مجاهدین اصحابش پس از مراجعت از یکى از جنگها فرمود :

« مَرْحَباً بِقَوْم قَضَوُا الْجِهادَ الاَْصْغَرَ وَ بَقِیَ عَلَیْهِمُ الْجِهادُ الاَْکْبَرُ . فَقِیلَ : یا رَسُولَ اللهِ مَا الْجِهادُ الاَْکْبَرُ ؟ قالَ : جِهادُ النَّفْسِ »(1)

آفرین بر جمعیتى که جهاد کوچک را انجام دادند و جهاد اکبر بر آنها باقى مانده است . عرض کردند : جهاد اکبر کدام است ؟ فرمود : جهاد و مبارزه با هوسهاى سرکش نفسانى .

   بدین جهت بعضى از بزرگان اصحاب حدیث در کتابهاى خود بحثهاى مربوط به تهذیب اخلاق را در کتاب جهاد عنوان کرده و آن را جزء جهاد دانسته اند ، و در بعضى از احادیث در ذیل این روایت این جمله نیز از آن حضرت نقل شده :

« اِنَّ اَفْضَلَ الْجِهادِ مَنْ جاهَدَ نَفْسَهُ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیْهِ »(2)

برترین جهاد ، جهاد با هوسهاى سرکشى است که در درون سینه آدمى است .

   این بیان بخوبى مى تواند منطق اسلام را در این مسأله حیاتى روشن سازد و پس از بررسى و مطالعه ، حقایق زیر از آن کشف مى گردد :

   1 ـ در درون وجود انسان همیشه نیروهاى متضادى است که صورت یک صحنه جنگ را دارد و سرنوشت انسان بستگى به پیروزى یکى از این دو قسمت از نیروها دارد .

   2 ـ این « جهاد » از این رو « جهاد اکبر » نامیده شده که یک جهاد ابدى و پایان ناپذیر است ، بعلاوه یک نبرد داخلى همیشه از یک نبرد خارجى خطرناک تر مى باشد ; و گذشته از اینها شکست در این جهاد نتیجه اى جز شقاوت و بدبختى ندارد ، در صورتى که شکست در جهاد معمولى ممکن است موجب کسب افتخار « شهادت » گردد . به عبارت دیگر ، جهاد با دشمن بیرونى هرگز شکست واقعى ندارد ، اما احتمال شکست در جهاد با نفس فراوان است .

    3 ـ این جهاد با اینکه ناراحت کننده است ، رمز تکامل انسان مى باشد ، زیرا تکامل معمولا نتیجه تضادها و کشمکش قواى « نفى » و « اثبات » است ، و به همین جهت انسان تا در کوران حوادث قرار نگیرد و با مشکلات دست و پنجه نرم نکند ، ورزیده و آبدیده نمى شود ، همانطور که امیر مؤمنان على (علیه السلام) فرموده است : « درختان جنگلى ( که همیشه با امواج حوادث روبه رو هستند ) چوبشان محکمتر و آتششان بادوامتر است » .

   و از اینجا رمز آفرینش این نیروهاى متضاد و رمز آفرینش هوسهاى نفسانى روشن مى گردد .

   4 ـ جهاد با دشمن ظاهرى ممکن است احیاناً براى منظورهاى مادى ( جمع آورى غنائم یا تحصیل شهرت و امثال آن ) صورت گیرد ، ولى جهاد با نفس همیشه به منظور تحصیل کمال و کسب فضیلت خواهد بود و پیروزى در آن نشانه تصمیم و اراده و قدرت ایمان و علوّ همّت و بزرگى شخصیت انسان مى باشد .

 

 


1 . حرّ عاملى ، وسائل الشیعه 11 / 123 .

2 . همان مدرک .

 

سعادت و خوشبختى اخلاق بد یک نوع بیمارى است
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma