پیامدهاى سوء تجسّس

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد ۳
استثنائاتتجسّس در روایات اسلامى

جستجوگرى در کار دیگران آثار بسیار منفى در زندگى فردى و اجتماعى دارد زیرا از یک سو سبب نفرت مردم از جستجوگر که به حریم زندگى شخصى و اسرار آنها هجوم مى برد مى شود، هیچ کس تحمل نمى کند که دیگرى در زندگى خصوصى او دخالت کند و یا در پى کشف اسرار او باشد، چنین کسى را متجاوز، بى شرم و بى شخصیت مى دانند، و مردم از او سخت متنفرند.

حدیثى که در بالا خواندیم و مى فرمود: افراد جستجوگر بر اسرار عیوب مردم بدون دوست مى مانند ممکن است اشاره به این مطلب باشد.

از سویى دیگر غالب مردم داراى نقاط ضعف و عیوبى هستند چناچه مستور بماند مى توانند با هم زندگى کنند، ولى بر ملاشدن عیوب پنهانى سبب بدبینى و بى اعتمادى نسبت به هر کس خواهد شد، و همین امر شیرازه امور اجتماعى را ازهم مى پاشد.

حدیث بالا به این نکته نیز مى تواند اشاره داشته باشد که تفتیش در حال دیگران سبب بدبینى به همه و از دست دادن تمام دوست ها مى شود.

از سوى سوم جستجو و تفتیش درباره عقائد و اسرار و عیوب دیگران سبب کینه توزى و عداوت در صحنه اجتماع و گاه منجر به درگیرى هاى شدید مى شود.

اگر سلامت جامعه و امنیت و آرامش را طالب باشیم، باید از این امر به شدت بپرهیزیم.

از سوى چهارم بسیارى از مردم در این گونه موارد مقابله به مثل مى کنند، یعنى سعى مى کنند به اسرار زندگى و عیوب پنهانى تفتیش کنندگان پى ببرند و بر ملا سازند و شاید حدیثى که مى گوید: «مَنْ بَحَثَ عَنْ اَسْرارِ غَیرِهِ اَظْهَرَ اللّهُ اَسْرارَهُ; کسى که از اسرار دیگران جستجو کند، خداوند اسرار او را فاش مى کند».(1)

و حدیث دیگرى که مى گوید: «مَنْ کَشَفَ حِجابَ اَخِیِهِ اِنْکَشَفَ عَوراتِ بِیْتِهِ; کسى که پرده از اسرار دیگران بردارد، اسرار خانه او فاش خواهد شد».(2) ممکن است اشاره به همین معنى، یا اشاره به اثر وضعى و مجازات الهى این عمل در دنیا باشد.

در حدیث دیگرى از همان امام بزرگوار آمده است: «مَنْ تَطَّلَعَ عَلى اَسرارِ جارِهِ اِنْتَهَکَتْ اَسْتارُهُ; کسى که تفتیش از اسرار همسایه خود کند، پرده اسرار او پاره مى شود».(3)

* * *

 

سرچشمه هاى این رذیله اخلاقى یعنى تفتیش در احوال و اسرار دیگران نیز بسیار است، از جمله:

1ـ سوءظن و بدبینى غالباً انسان را به سوى تجسّس درباره دیگران مى راند و هرگاه جاى خود را به حسن ظن بدهد، به فکر تفتیش پیرامون عیوب دیگران نخواهد افتاد. به همین دلیل ـ همان گونه که در سابق نیز اشاره شد ـ در آیه 12 سوره حجرات، نهى از تجسّس به دنبال نهى از سوء ظن قرار گرفته است.

2ـ آلودگى به گناهان و عیوب مختلف یکى دیگر از عوامل جستجوگرى در حال دیگران است، چرا که افراد آلوده و پر عیب مى خواهند همتایانى پیدا کنند و از این طریق به خود آرامش کاذب دهند که اگر ما آلوده ایم کیست که آلوده نباشد.

در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «شَرُّ النّاسِ اَلظّانُّونَ وَ شَرُّ الظّانِّینَ اَلْمُتَجَسِّسُونَ...; بدترین مردم سوءظن برندگانند و بدترین سوءظن برندگان، تفتیش کنندگانند».(4)

3ـ حسد و کینه توزى و عداوت و تکبر و خود برتر بینى هر کدام مى تواند عاملى براى جستجوگرى باشد تا مقصود را از درجه اعتبار بیندازد، و زهر عداوت خود را بریزد، و خود برتر بینى را اشباع کند.

4ـ ضعف ایمان نیز یکى از عوامل بسیارى از صفات رذیله و از جمله تفتیش در حال دیگران است، زیرا انسان ضعیف الایمان احترامى براى ایمان و حیثیت دیگران قائل نیست، و به آسانى به حریم زندگى خصوصى آنها تجاوز مى کند و از بین بردن آبروى مسلمانان آبرومند براى او مسأله مهمى محسوب نمى شود، همان گونه که در احادیث گذشته در کلام پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) خواندیم که این گونه افراد را به عنوان «یا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلسانِهِ وَ لَمْ یَدْخُلِ الاِْیمانُ فى قَلْبِهِ; اى گروهى که به زبان ایمان آورده اید، ولى ایمان در دل شما وارد نشده» خطاب مى فرماید.


1.شرح غررالحکم، جلد 5، صفحه 371، حدیث 8799.

2.همان مدرک، حدیث 8802.

3.همان مدرک، حدیث 8798.

4.مستدرک الوسائل، چاپ جدید، جلد 9، صفحه 147، حدیث 15 (باب 141).

استثنائاتتجسّس در روایات اسلامى
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma