خشم و غضب در روایات اسلامى

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد ۳
اثرات ویرانگر غضب و پیامدهاى آنتفسیر و جمع بندى

در روایات اسلامى تعبیرات عجیب و تکان دهنده اى درباره خشم و غضب وارد شده است، که از خطرات این رذیله اخلاقى به خوبى پرده بر مى دارد، دوازده حدیث که ذیلا از نظر شما عزیزان مى گذرد، گلچینى از آنها است.

1ـ در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که فرمود: «اَلْغَضَبُ جَمْرَةٌ مِنَ الشَّیْطانِ; غضب، آتش پاره سوزان و برافروخته اى است از سوى شیطان».(1)

2ـ در حدیث دیگرى از همان حضرت(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «اَلْغَضَبُ یُفْسِدُ الاِْیْمانَ کَما یُفْسِدُ الصَّبْرُ اَلْعَسَلَ; غضب ایمان را فاسد مى کند همان گونه که صبر (داروى بسیار تلخى است که در تلخى ضرب المثل است) عسل را خراب مى کند».(2)

3ـ در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: «اَعْدَى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ، فَمَنْ مَلَکَهُما عَلَتْ دَرَجَتَهُ وَ بَلَغَ غایَتَهُ; سخت ترین دشمن انسان غضب و هواى نفس او است، هر کس بتواند این دو را مهار کند، درجه او بلند مى شود، و به آخرین مرحله کمال مى رسد».(3)

4ـ در حدیث دیگرى از همان امام همام مى خوانیم: «اَلْغَضَبُ نارٌ مُوْقَدَةٌ، مَنْ کَظَمَهُ اَطْفَأَها، وَ مَنْ اَطْلَقَهُ کانَ اَوَّلُ مُحْتَرِق بِها; غضب آتش برافروخته اى است که هر کس آن را فرو برد، آن آتش را خاموش کرده، وهر کس جلو آن را رها کند، نخستین کسى است که به آن آتش مى سوزد».(4)

5ـ در عبارت گویاى دیگرى از آن بزرگوار آمده است: «لَیْسَ لاِِبْلیْسَ جُنْدٌ اَشَدُّ مِن النِّساءِ الْغَضَبِ; براى شیطان سپاهى قوى تر از زنان (فاسد) و غضب نیست».(5)

6ـ در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) در یک جمله کوتاه و بسیار پر معنى مى خوانیم: «اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ کُلِّ شَرٍّ; خشم و غضب کلید تمام بدى ها است».(6)

7ـ خطرات غضب به قدرى است که امام سجاد(علیه السلام) در یکى از دعاهاى معروف صحیفه سجادیه از آن به خدا پناه مى برد و عرضه مى دارد: «اَلّلهُمَّ اِنّى اَعُوْذُبِکَ مِنْ هَیَجانِ الْحِرْصِ وَ سَوْرَةِ الْغَضَبِ وَ غَلَبَةِ الْحَسَدِ وَ ضَعُفَ الصَّبْرِ وَ قِلَّةَ الْقَناعَةِ; خداوندا من به تو پناه مى برم از هیجان حرص و شدت غضب و چیره شدن حسد و ضعف شکیبائى و کمى قناعت».(7)

8ـ در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: «اِیّاکَ وَ الْغَضَبَ فَاَوَّلُهُ جُنُونٌ وَ آخِرُهُ نَدَمٌ; از غضب بپرهیز که آغازش دیوانگى و آخرش پشیمانى است».(8)

9ـ از همان بزرگوار در تعبیر گویاى دیگرى در رابطه منفى غضب و عقل مى خوانیم: «عِنْدَ غَلَبَةِ الْغَیْظِ وَ الْغَضَبِ یُخْتَبَرُ حِلْمُ الْحُلُماءِ; به هنگام غلبه خشم و غضب عقل عاقلان به آزمون گذارده مى شود».(9)

10ـ و نیز در گفتار پر معناى دیگر درباره عواقب دردناک غضب مى فرماید: «عُقُوبَةُ الْغَضُوبِ وَ الْحَقُودِ وَ الْحَسُودِ تَبْدَءُ بِاَنْفُسِهِمْ; کیفر افراد خشمگین و کینه توز و حسود، قبل از هر کس دامن خود آنها را مى گیرد».(10)

11ـ از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «مَنْ کَفَّ غَضَبَه سَتَر اللّهُ عَوْرَتَهُ; کسى که خشم خود را باز دارد، خداوند عیوب او را مستور مى دارد».(11)

12ـ این بحث را با حدیث ناب دیگرى پایان مى دهیم ـ هر چند احادیث معصومین(علیهم السلام) در این زمینه بسیار فراوان و پربار است ـ امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «اَىُّ شىء اَشَدُّ مِنَ الْغَضَبِ اِنَّ الرَّجُلَ اِذا غَضِبَ یَقْتُلُ النَّفْسَ وَ یَقْذِفُ الُْمحْصَنَ; چه چیز بدتر از غضب است، هنگامى که انسان خشمگین مى شود، آدم مى کشد و افراد پاک را دشنام مى دهد و متهم مى سازد».(12)

* * *

 

از روایات بالا ـ که گلچینى از روایات زیادى بود که در نکوهش غضب وارد شده است ـ ابعاد فاجعه اى که غضب و خشم در زندگى انسان مى آفریند به خوبى روشن شد، در حقیقت همان گونه که در روایات بالا آمد خشم بدترین دشمن انسان، آتش سوزان، خطرناکترین لشکر شیطان، کلید تمام بدى ها، آغازش جنون و پایانش پشیمانى است.


1.بحارالانوار، جلد 70، صفحه 265.

2.همان مدرک.

3. شرح غرر، جلد 2، صفحه 454، حدیث 3269.

4. همان، صفحه 47، حدیث 1787.

5. آثار الصادقین، جلد 15، صفحه 454.

6.اصول کافى، جلد 2، صفحه 303.

7.صحیفه سجادیه، دعاى 8.

8.شرح غرر، جلد 2، صفحه 286، حدیث 2635.

9. همان، جلد 4، صفحه 326، حدیث 6225.

10. همان، صفحه 361، حدیث 6325.

11.المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه 293.

12.سفینة البحار، ماده غضب.

اثرات ویرانگر غضب و پیامدهاى آنتفسیر و جمع بندى
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma