عقیده صدر المتالهین در باب حقیقت ابصار

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اصول فلسفه وروش رئالیسم - ج1
دو نظریه معروف در باب کیفیت ابصار پاسخ
صدر المتالهین فیلسوف شهیر اسلامى عقیده جداگانه‏اى در باب حقیقت ابصار دارد این دانشمند اظهار داشت هیچیک از دو نظریه فوق بر فرض صحت و تمامیت‏حقیقت ابصار را نمى‏تواند توجیه کند زیرا هر دو نظریه مربوط بعمل طبیعى فیزیکى چشم است و ابصار ما وراء عمل طبیعى است این دانشمند با اثبات نظریه معروف خود در باب اتحاد عاقل و معقول و اتحاد حاس و محسوس ثابت کرد که دیدن یک نوع فعالیت ابداعى نفس است که عمل طبیعى فیزیکى مقدمه آن است و پس از انجام یافتن عمل طبیعى نفس با قدرت فعاله خود صورت مماثل شى‏ء محسوس را در صقع خود ابداع و انشاء مى‏نماید .
صدر المتالهین در جلد چهارم اسفار در مقام رد عقیده اصحاب انطباع مى‏گوید و هذا بعد تمامه انما یدل على انطباع الشبح فیه لا کون الابصار به یعنى ادله نظریه انطباع بر فرض صحت و تمامیت دلالت مى‏کند که شبح و تصویرى در چشم واقع مى‏شود اما دلالت نمى‏کند که دیدن به او محقق مى‏شود .
و راجع به عقیده خروج شعاع مى‏گوید: و نحن لا ننکر ایضا تحقق الشعاع من البصر الى المرئى صورته لکن نقول لا بد فى الرؤیه من حصول صوره المرئى للنفس یعنى ما در صدد انکار این جهت نیستیم که شعاعى از چشم خارج مى‏شود حرف ما اینست که باید شى‏ء مرئى یک صورتى پیش نفس داشته باشد تا دیدن محقق شود .
روى نظریه صدر المتالهین هر یک از دو نظریه فوق تنها عمل طبیعى و فیزیکى چشم را توجیه مى‏کند نه حقیقت ابصار و دیدن را از لحاظ فلسفى .
مطابق تحقیقاتى که اخیرا دانشمندان علوم طبیعى از طرفى در باب نور و از طرفى در باب کیفیت‏ساختمان چشم کرده‏اند مسلم شده است که دو نظریه فوق حتى از لحاظ توجیه عمل فیزیکى چشم نیز صحیح نیست‏یعنى نه انطباع است و نه خروج شعاع مطابق تحقیقات دانشمندان جدید دستگاه چشم عینا مثل یک دستگاه عکاسى است اشعه مستقیم یا منعکس از جسم مرئى به داخل چشم وارد شده از حجاب شفاف قرنیه و مایع زلالیه و صفحه عنبیه گذشته داخل سوراخ مردمک مى‏شود و از عدسى چشم جلیدیه عبور نموده و مطابق خاصیت مخصوص عدسیها در نقطه معین تصویرى از نور ایجاد مى‏نماید و آن نقطه عبارت است از نقطه مخصوصى در شبکیه بنام نقطه زرد که تصویر در آنجا واقع مى‏شود .
خواننده محترم مى‏داند که نظریه جدید در باب ابصار هر چند دو نظریه معروف بالا را باطل مى‏کند اما نظریه صدر المتالهین راجع به اینکه اینگونه اعمال طبیعى و فیزیکى حقیقت ابصار را نمى‏تواند توجیه کند بقوت خود باقى است جوابى که در متن به اشکال داده شده روى این نظریه است.
و ما بجز همان نقطه چیزى نمى‏بینیم چیزى که هست از کوچکترین جزئى که در این نقطه مشاهده مى‏کنیم بقیه اجزاء را اندازه مى‏گیریم و از نسبت و فواصل اجزاء بزرگترى و کوچکترى نسبى بدست مى‏آید و البته در این مرحله اختلاف کیفیات دیگر از قبیل سایه‏ها و مانند آنها نیز مؤثر است تا اینجا اختلافات نسبى مؤثر مى‏باشد و چون با رؤیتهاى دیگرى حجم باصره خود را تقریبا با بدن خود و بدن خود را با جسمهاى خارج از خود اندازه گرفته‏ایم از این روى میدانیم که تقریبا نسبت‏حاضره را تا چه اندازه باید بزرگ نمود تا بحقیقت نزدیک شده و انطباق پذیرد و در نتیجه هنگام رؤیت‏خارج به انضمام این افکار جهان پهناورى را تحت ابصار مى‏آوریم و مى‏پنداریم که شخص این ابصار با این بزرگى را درک مى‏کند .
دو نظریه معروف در باب کیفیت ابصار پاسخ
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma