Burada insaflı və əql sahibi olan hər bir insan dəlilsiz sözləri gözü bağlı, kor-koranə qəbul edənlərə aşağıdakı sualları verir:
Allah-Taala Qur’ani-kərimdə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in xanımları barəsində buyurur:
یَا نِسَاء النَّبِیِّ مَن یَأْتِ مِنکُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ یُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَیْنِ وَکَانَ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرًا
«Ey Peyğəmbərin xanımları! Sizlərdən hər kəs aşkarda bir günah etsə, onun cəzası ikiqat artıq olacaqdır və bu iş Allah üçün çox asandır...[1]
Biz «səhabə»ni hər hansı mə’naya təfsir etsək, belə, (onların barəsində müəyyən izahlar gələcəkdir), şübhəsiz Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in arvadları onun ən bariz nümunələridir. Qur’an da buyurur ki, nəinki onların günahından güzəştə gedilməyəcək, üstəlik cəzaları ikiqat artırılacaqdır.
Görəsən, bu ayəyə inanaq, yoxsa səhabələri qeydsiz-şərtsiz olaraq pak bilənlərin sözlərinə?! Həmçinin, Qur’an həzrət Nuh (əleyhis-salam)-ın övladı barəsində buyurur:
اِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صَالِحٍ
«O, qeyri-saleh bir əməldir.»[2]
Ayədə bundan sonra Nuh (əleyhis-salam)-a xəbərdarlıq edilir ki, onun barəsində şəfaət etməsin.
Görəsən bir peyğəmbər övladı mühümdür, yoxsa onun səhabə və köməkçiləri?!
İki böyük ilahi peyğəmbər olan Nuh və Lutun həyat yoldaşları barəsində buyurulur:
فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یُغْنِیَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیْئًا وَقِیلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ
«..O iki qadın öz həyat yoldaşlarına (Nuh və Luta) xəyanət (düşmənlə həmkarlıq) etdilər, o iki peyğəmbər də onlara şəfaət edə bilmədi. Onların hər ikisinə deyildi: cəhənnəm əhli ilə birlikdə cəhənnəmə daxil olun!»[3]
Məgər bu ayələr aşkar şəkildə buyurmayırmı ki, insanların yaxşı və pis olmasında əsas me’yar iman və saleh əməldir, əməllərin batil, puç və xarab olduğu təqdirdə hətta peyğəmbərin övladı və həyat yoldaşı olmaq belə, onların cəhənnəm əhli olmasının qarşısını ala bilməz?!
Belə olan təqdirdə gözlərimizi yumaraq «filan şəxs bir müddət səhabə olduğuna görə ona məhəbbət bəsləmək din və iman, onunla müxalifət etmək isə küfr və nifaqdır» - deməyimiz düzgün olarmı?! Hətta sonralar münafiqlərin cərgəsinə keçərək Peyğəmbərə əzab-əziyyət vermiş və müsəlmanlara xəyanət etmiş olsa belə, onları müqəddəs saymaq düzgündürmü?! Sağlam ağıl bu sözü qəbul edə bilərmi?!
Əgər bir kəs «Təlhə və Zübeyr əvvəllər yaxşı insanlar idi, lakin hakimiyyət iddiası etdikləri zaman Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in xanımı Ayişəni özləri ilə apararaq Əli (əleyhis-salam)-la bağladıqları bey’ət və əhd-peymanı (müsəlmanların böyük əksəriyyətinin o həzrətlə bey’ət etdikləri halda) pozub Cəməl müharibəsini törətdilər və bu müharibədə təqribən 17 min nəfər müsəlmanın qanı axıdıldı. Onlar düz yoldan çıxıb bu qədər insanın qanını axıtdıqları üçün qiyamətdə cavab verməli olacaqlar», yaxud «Müaviyə Əli (əleyhis-salam)-la bey’ətdən imtina etdi, o, bütün müsəlmanlar tərəfindən qəbul olunan haqqı qəbul etməyərək Siffeyn müharibəsini qızışdırdı və təqribən yüz mindən artıq müsəlmanın qanını axıtdı, bu halda zalım bir insandır» - deyərsə, bu sözlər həqiqətdən uzaqdırmı?!
Tarixin bu acı həqiqətlərinə göz yummaq, yaxud heç bir ağıllı şəxsin qəbul etmədiyi yanlış izah və yozumlarla bu təəssüflü, faciəli hadisələrin yanından rahat və e’tinasız ötüb keçmək olarmı?!
Görəsən, doğrudanmı belə insanlara məhəbbət bəsləmək (Əbdüllah Musilinin dediyi kimi) din və iman, onlara qarşı kin isə küfr və nifaqdır?! Bizim vəzifəmiz yüz minlərlə günahsız insanın qətlə yetirilməsinə səbəb olan bu inadkarlıq əməlləri qarşısında sükut etməkdirmi?! Hansı bir əql belə hökm edər?! Qur’an buyurur ki, «Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in ətrafında olanların bə’ziləri münafiqdir.» Bu Qur’an ayəsini görməməzliyə vurmaq olarmı:
وَمِمَّنْ حَوْلَکُم مِّنَ الأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ مَرَدُواْ عَلَى النِّفَاقِ لاَ تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ...
“Sizin ətrafınızda olanlardan – ə’rabdan bə’ziləri münafiqdirlər, Mədinə əhlindən də bə’ziləri münafiq olmaqla öz nifaqlarında mahir və sabitdirlər. (Ya Peyğəmbər) Sən onların nifaqından (münafiq olmasından) agah deyilsən, amma Biz ondan agahıq.”[4]
Yoxsa təvəqqeniz budur ki, dünyanın ağıl sahibləri belə bir məntiqi qəbul etsin?!
[1] «Əhzab» surəsi, ayə:30.
[2] «Hud» surəsi, ayə:46.
[3] «Təhrim» surəsi, ayə:10.
[4] «Tövbə» surəsi, ayə:101
4-Səhabələr kimdir?
Burada növbəti mühüm məsələ «səhabə» kəlməsinin məfhumundan ibarətdir. Yə’ni müqəddəslik xətti ilə əhatəyə alınan «səhabə» dedikdə, məqsəd kimlərdir? Sünnü alimləri arasında bu məsələ ilə əlaqədar çox müxtəlif tə’rif və tə’birlər işlədilmişdir. O cümlədən:
1-Onların bə’ziləri bu tə’rifin hüdudlarını o qədər genişləndirmişlər ki, «müsəlmanlardan hər bir şəxs həzrət Peyğəmbəri görübsə, o həzrətin səhabəsidir!» - deyirlər. Bu tə’biri Buxari zikr edərək deyir:
مَنْ صَحِبَ رَسُولَ اللهُ - اَوْ رَآهُ مِنَ الْمُسْلِمِین فَهُوَ مِنْ اَصْحابِهِ
«Müsəlmanlardan hər kəs Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-i görsə, o, səhabədir.»
Sünnülərin məşhur alimi Əhməd ibni Hənbəl də onun hüdudlarını çox genişləndirərək deyir:
اَصْحَابُ رَسُولِ اللهِ - کُلُّ مَنْ صَحِبَهُ شَهْرًا اَوْ یَوْمًا اَوْ سَاعَةً اَوْ رَآه
«Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in səhabələri hər o kəsdir ki, bir ay, yaxud bir gün, hətta bir saat belə, onunla müsahib (yoldaş) olmuş, yaxud onu görmüşdür!»
2-Amma bə’ziləri səhabələr üçün nisbətən məhdud bir tə’rif demişlər. Misal üçün, Qazi Əbubəkr Məhəmməd ibni Təyyibin dediklərini qeyd etmək olar. O deyir: «Səhabə»nin lüğətdəki məfhumunun ümumi olmasına baxmayaraq, İslam ümmətinin ürfündə bu kəlməni yalnız o kəslərə aid etmişlər ki, Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-lə nəzərə çarpacaq müddət ərzində müsahib olsun; nəinki onun hüzurunda bir saat olan, yaxud onunla bir neçə addım yol gedən, yaxud da o həzrətdən bir hədis eşidən kəslər!
3-Səid ibni Müsəyyib kimi bə’ziləri də səhabənin tə’rifini bundan da artıq məhdudlaşdıraraq demişdir: «Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) səhabəsi yalnız o kəslərə deyilir ki, heç olmazsa, bir-iki il o həzrətlə birlikdə olmuş, o həzrətlə bir-iki qəzvədə iştirak etmişdir.»[1]
Bu tə’riflər, eləcə də hamısının qeyd olunması sözün uzanmasına səbəb olan digər tə’riflər göstərir ki, bu qədər müqəddəsliyə malik olan şəxslərin kimlər olması dəqiq şəkildə aydın deyildir, lakin əksəriyyət daha geniş məfhum ifadə edən birinci mə’nanı seçmişlər. Baxmayaraq ki, bu, bizim apardığımız bəhslərdə çox da təfavüt yaratmır. Çünki gələcəkdə söhbət açacağımız kimi, ziddiyyətli halların çoxunda o həzrətlə uzun müddət yoldaş olanlar nəzərdə tutulur.
[7] «Təfsiri Qurtəbi», 8-ci cild səh.237