درس ششم: دریچه اى به سوى اعجاز قرآن

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
50 درس اصول عقائد برای جوانان
درس هفتم: 2- جهان بینى قرآندرس پنجم: بزرگ ترین معجزه پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم)

 

چرا حروف مقطعه؟

مى دانیم در آغاز بسیارى از سوره هاى قرآن «حروف مقطعه» مانند: «الم» و «المر» و «یس» آمده است.

یکى از اسرار و فلسفه هاى این «حروف مقطعه» طبق بعضى از روایات اسلامى آن است که خداوند نشان دهد یک چنین معجزه بزرگ و جاویدانى، یعنى قرآن چگونه از این حروف ساده «الفبا» که ساده ترین مصالح ساختمانى! محسوب مى شوند به وجود آمده، و چگونه یک چنین کلام بزرگى از حروف و الفاظى ساخته شده است که هر کودک چند ساله قادر بر تکلم به آن است، و راستى پیدایش این امر مهم از چنان موادى، برترین اعجاز است.

اکنون این سؤال پیش مى آید که قرآن از چه نظر معجزه است، آیا تنها از نظر فصاحت و بلاغت، و به تعبیر دیگر: شیرینى عبارات و رسا بودن تعبیرات، و نفوذ فوق العاده آن، و یا از جنبه هاى دیگر؟

حقیقت این است که هرگاه به قرآن از زوایاى مختلف بنگریم از هر زاویه، و از هر دریچه یکى از چهره هاى اعجاز آن آشکار مى گردد; از جمله:

1- فصاحت و بلاغت، شیرینى و کشش فوق العاده و جاذبه عجیب الفاظ و مفاهیم.

2- ارائه محتواى عالى از هر نظر، مخصوصاً عقائد خالى از هر گونه خرافات.

3- معجزات علمى: یعنى پرده برداشتن از روى مسائلى که انسان تا آن زمان به آن دست نیافته بود!

4- پیشگویى صریح و دقیق از پاره اى از مسائل آینده. (اخبار غیبى قرآن)

5- عدم تضاد و اختلاف و پراکنده گویى... و جهاتى دیگر.

بحث درباره همه این مسائل پنجگانه بسیار دامنه دار است، امّا ما در ضمن چند درس گوشه هاى جالبى از آن را مورد بررسى قرار مى دهیم:

1- فصاحت و بلاغت

مى دانیم هر سخن داراى دو جنبه است: «الفاظ» و «محتوى».

هرگاه الفاظ و کلمات زیبا، شایسته و داراى انسجام و پیوند لازم و خالى از پیچیدگى بوده باشد، و نیز جمله بندى ها معنى و مراد را به طور کامل و به صورتى دلنشین و پرجاذبه پیاده کند آن کلام را فصیح و بلیغ مى گویند.

قرآن درست داراى این دو ویژگى در حدّ اعلى است، به طورى که تا کنون کسى نتوانسته است آیات و سوره هایى با این کشش و جاذبه و شیرینى، و آهنگ زیبا بیاورد.

در درس هاى گذشته خواندیم که «ولید بن مغیره» برگزیده مشرکان عرب از شنیدن آیاتى از قرآن هیجان زده شد و در فکر فرو رفت و بعد از مدّتى فکر و مطالعه براى مبارزه با قرآن به سران قریش دستور داد بگویند قرآن «سحر» است و محمّد «ساحر»!

این نسبت را کراراً به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) دادند، اگرچه مى خواستند از این راه مذمت کنند امّا در حقیقت ستایش رسائى کردند.

زیرا این نسبت یک اعتراف ضمنى درباره نفوذ خارق العاده قرآن است، به طورى که از طریق معمول نمى توان آن را توجیه کرد، و باید آن را یک جاذبه مرموز و ناشناخته دانست.

امّا آنها به جاى این که حقیقت را پذیرا گردند و آن را معجزه بشمرند و ایمان بیاورند، «ره افسانه زدند» و به بیراهه گام نهادند و گفتند سحر است!

در تاریخ اسلام بسیار دیده شده که افرادى خشن و پرخاشگر همین که خدمت پیامبر مى رسیدند و آیات قرآن را مى شنیدند یک باره تغییر مسیر داده و نور اسلام در قلبهایشان درخشیدن مى گرفت، این به خوبى نشان مى دهد که جاذبه قرآن و فصاحت و بلاغت آن معجزه است.

راه دور نرویم، هم اکنون تمام کسانى که با ادبیات عرب آشنا هستند هر قدر قرآن را مى خوانند و تکرار مى کنند بیشتر لذت مى برند که سیر و خسته نمى شوند.

 

تعبیرات قرآن بسیار دقیق و حساب شده، توأم با عفت بیان و متانت، و در عین حال صریح و گویا، و در مورد لزوم قاطع و کوبنده است.

ذکر این نکته لازم است که عرب در آن عصر از نظر ادبیات، زبانى بسیار پیشرفته داشت، و نمونه هاى اشعار عصر جاهلیت، هم اکنون از بهترین نمونه هاى اشعار عرب محسوب مى شود.

معروف است همه ساله گروهى از بزرگ ترین ادباى حجاز جمع مى شدند، و عالى ترین نمونه هاى شعر خود را در بازار عکاظ که یک مرکز «تجارتى، ادبى» بود ارائه مى دادند و بهترین آنها به عنوان «شعر سال» برگزیده مى شد، و آن را مى نوشتند و در خانه کعبه آویزان مى کردند که در عصر ظهور پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) هفت نمونه از آن به نام «معلقات سبع» وجود داشت.

امّا بعد از نزول قرآن آنها را چنان بى رنگ در برابر فصاحت و بلاغت آن یافتند که یکى را پس از دیگرى از آنجا بیرون آورده و به طاق فراموشى زدند!

مفسران قرآن در آیات مختلف به ریزه کارى هاى عجیب آیات تا آن جا که در توان داشتند اشاره کرده اند، و شما مى توانید با مراجعه به آنها به حقیقت آنچه در بالا گفتیم آشناتر شوید.(1)

آشنایى با قرآن نشان مى دهد که این گفته پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم)کم ترین اغراقى ندارد که فرمود: «ظاهره انیق و باطنه عمیق لا تحصى عجائبه و لا تبلى غرائبه;

قرآن ظاهرش آراسته و زیبا و باطنش ژرف و عمیق است. شگفتى هاى قرآن به شماره در نمى آید و عجائب قرآن هرگز کهنه نمى شود(2)».

امیرمؤمنان على(علیه السلام) شاگرد بزرگ مکتب قرآن نیز در نهج البلاغه در همین زمینه مى گوید: «فیه ربیع القلب و ینابیع العلم و ما للقلب جلاء غیره; بهار دل ها در قرآن است، و چشمه هاى دانش از آن مى جوشد، و براى قلب و جان آدمى صیقلى برتر از آن نیست(3)»!

* * *

 


1. به تفسیر نمونه در این زمینه مراجعه نمایید.

2. کافى، ج 2، ص 599 - وسائل، ج 4، ص 828.

3. نهج البلاغه، خطبه 176.

 

فکر کنید و پاسخ دهید

1- فلسفه حروف مقطعه قرآن چیست؟

2- آیا قرآن فقط از یک نظر معجزه است؟ یا از چند نظر؟

3- چرا مخالفان، پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) را «ساحر» مى خواندند؟

4- فرق میان «فصاحت» و «بلاغت» چیست؟

5- «معلقات سبع» مربوط به کدام دوران و مفهومش چیست؟

درس هفتم: 2- جهان بینى قرآندرس پنجم: بزرگ ترین معجزه پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم)
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma