6 ـ تبعیض در توبه

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد 1
7ـ دوام توبه5 ـ قبولى توبه عقلى است یا نقلى؟

آیا ممکن است انسان از بعضى از گناهان توبه کند در حالى که مرتکب گناهان دیگرى مى شود; مثلاً، شخصى است که هم مرتکب نوشیدن شراب و هم غیبت مردم مى شود، تصمیم گرفته است، نوشیدن شراب را براى همیشه ترک کند در حالى که در مورد غیبت چنین تصمیمى را نگرفته است.

گاه گفته مى شود که توبه باید جنبه عمومى و همگانى داشته باشد و از تمام گناهان توبه کند، زیرا همه آنها بازگشت به مخالفت با پروردگار مى کند، و شکستن حریم مولاى حقیقى; کسى که از این کار پشیمان باشد، باید هر گناهى را ترک کند نه این که از گناهى توبه کند و گناهى دیگر را مرتکب شود و بر آن اصرار ورزد.

ولى حق آن است که تبعیض در توبه مانعى ندارد (بعضى از بزرگان علم اخلاق مانند مرحوم «نراقى» در «معراج السّعاده» نیز به این معنى تصریح کرده است و از قول پدرش نیز آن را نقل نموده).

زیرا ممکن است انسان از گناهى بیشتر بترسد و از عواقب شوم آن آگاهتر باشد، یا در پیشگاه خداوند قبیحتر و مجازاتش شدیدتر باشد; و به همین جهت، از آن گناه توبه کند در حالى که مرتکب گناهان دیگرى که قبحش کمتر یا مجازاتش خفیفتر یا آگاهى او نسبت به مفاسد و زیانهایش کمتر است مى شود.

توبه اکثر توبه کنندگان نیز همین گونه است، غالباً از گناهان خاصّى توبه مى کنند، در حالى که ممکن است گناه دیگرى را انجام دهند و هرگز شنیده نشده که پیامبر(صلى الله علیه وآله)یا امامى از امامان(علیهم السلام) یا عالمى از علماى اسلام این گونه توبه ها را بى اعتبار بشمرد، و تأکید کند که باید توبه از همه گناهان باشد.

در آیات متعدّدى از قرآن مجید نیز اشارات روشنى به این معنى یعنى تبعیض در توبه دیده مى شود.

مثلاً، در مورد ربا خواران مى خوانیم که مى فرماید: «وَ اِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُئُوسُ اَمْوالِکُمْ; اگر توبه کنید (توبه شما پذیرفته مى شود و) سرمایه هاى شما از آن شماست.    (سوره بقره، آیه 279)

و در مورد افرادى که بعد از ایمان مرتد شوند، مى فرماید: «اُولئِکَ جَزائُهُمْ اَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَ الْمَلائِکةِ وَ النّاسِ اَجْمَعیْنَ ... اِلاّ الَّذینَ تابُوْا مِنْ بَعْدِ ذلِکَ وَ اَصْلَحُوْا فَاِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ; کیفر آنها این است که لعن خداوند و فرشتگان و مردم، همگى بر آنها است... مگر کسانى که پس از آن توبه کنند، و اصلاح نمایند، خداوند آمرزنده و بخشنده است.»   (سوره آل عمران، آیات 87 و 89).

و در مورد محاربین و کسانى که باعث تباهى جامعه مى شوند بعد از ذکر مجازات شدید آنها مى فرماید: «اِلاَّ الَّذینَ تابُوْا مِنْ قَبْلِ اَنْ تَقْدِرُوْا عَلَیْهِمْ فَاعْلَمُوْا اَنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ; مگر کسانى که پیش از دست یافتن شما به آنان توبه کنند، پس بدانید (خدا توبه آنها را مى پذیرد) خداوند آمرزنده و مهربان است.»   (سوره مائده، آیه 34).

و در مورد کسانى که مرتکب عمل شنیع منافى عفت مى شوند، بعد از ذکر مجازات آنها، مى فرماید: «فَاِنْ تابا وَ اَصْلَحا فَاَعْرِضُوْا عَنْهُما اِنَّ اللّهَ کانَ تَوَّاباً رَحیماً; و اگر توبه کنند و اصلاح نمایند، از آنها در گذرید، زیرا خداوند توبه پذیر و مهربان است.»   (سوره نساء، آیه 16).

و در جاى دیگر بعد از اشاره به گناهانى همچون شرک، قتل نفس و زنا، و بیان مجازات سنگین آنها، مى فرماید: «اِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَاُولئِکَ یُبَدِّلُ اللّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنات; مگر کسانى که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را مبدّل به حسنات مى کند.»    (سوره فرقان، آیه 70)

گرچه قسمتى از این آیات درباره مجازاتهاى دنیوى و بخشودگى آنها به وسیله توبه است، ولى پیداست که از این نظر تفاوتى وجود ندارد; اگر توبه در مجازاتهاى دنیوى قبول شود، به یقین در مورد مجازاتهاى اخروى نیز پذیرفته خواهد شد.

کوتاه سخن این که: جدا سازى گناهان در توبه به خاطر جهات مختلف (تفاوت میزان آگاهیها، تفاوت انگیزه ها و تفاوت قبح و زشتى گناهان) مانعى ندارد، ولى بى شک توبه کامل توبه اى است که از همه گناهان صورت گیرد و تبعیضى در آن وجود نداشته باشد.

7ـ دوام توبه5 ـ قبولى توبه عقلى است یا نقلى؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma