آفات الِلّسان (خطرات زبان)

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 
اخلاق در قرآن جلد 1
اصول کلّى براى دفع خطرات زبانرابطه زبان با فکر و اخلاق

همان گونه که در بالا اشاره شده به همان نسبت که برکات زبان و آثار سازنده آن زیاد است، آفات و گناهانى که به وسیله آن انجام مى گیرد و آثار مخرّبى که در فرد و جامعه دارد بسیار زیاد مى باشد.

محقّق بزرگوار مرحوم «فیض کاشانى» در کتاب «المحجّة البیضاء»، و «غزالى» در «احیاء العلوم» بحث بسیار مشروحى تحت عنوان گناهان زبان ذکر کرده اند، از جمله غزالى بیست نوع انحراف و آفت براى زبان شمرده; به این ترتیب:

1 ـ گفتگو کردن در امورى که به انسان مربوط نیست (و در سرنوشت او اثر مادّى و معنوى ندارد).

2 ـ بیهوده گویى و پرحرفى

3 ـ گفتگو در امور گناه آلود مانند وصف مجالس شراب و قمار و زنان آلوده

4 ـ جدال و مراء(منظور از «جدال» جرّو بحث هایى است که براى تحقیر دیگران انجام مى شود، و «مراء» به معنى بحثهایى است که به عنوان اظهار فضل و برترى جویى است.)

5 ـ خصومت و نزاع و لجاج در کلام

6 ـ تکلّف در سخن گفتن و تصنّع در سجع و قافیه پردازى و مانند آن

7 ـ بد زبانى و دشنام

8 ـ لعن کسى که مستحقّ لعن نیست

9 ـ غنا و اشعار (منظور اشعارى است که محتواى باطل دارد یا با آهنگ لهوى خوانده مى شود.)

10 ـ مزاح و شوخى هاى رکیک و زشت

11 ـ سخریّه و استهزاى دیگران

12 ـ فاش کردن اسرار مردم

13 ـ وعده هاى دروغین

14 ـ دروغ و خبرهاى خلاف گفتن

15 ـ غیبت کردن

16 ـ سخن چینى (حرف این را براى آن بردن و میان دو نفر یا دو گروه نفاق و آشوب بپا کردن.)

17 ـ نفاق در سخن (که در تعبیرات عربى به چنین کسان ذوللِّسانین گفته مى شود; مثلاً، در پیش رو چیزى بگوید و در پشت سر چیز دیگر.)

18 ـ مدح نا به جا و ستایش از کسانى که شایسته ستایش نیستند

19 ـ نسنجیده و بى مطالعه سخن گفتن که غالباً توأم با خطاها و خلافها است

20 ـ سؤال از مسائل پیچیده اى که درک آن خارج از توان فکرى سؤال کننده است

دقت و بررسى نشان مى دهد که آفات زبان منحصر به آنچه در بالا آمده نیست هر چند بخش مهمّى از آن را تشکیل مى دهد; و شاید نظر مرحوم فیض کاشانى و غزالى نیز احصاء تمام گناهان زبان نبوده است; به همین دلیل، موارد دیگرى را مى یابیم که مى توان بر آن بیست مورد افزود، مانند موارد دهگانه زیر:

1 ـ تهمت زدن

2 ـ شهادت به باطل

3 ـ خودستایى

4 ـ نشر شایعات بى اساس و اکاذیب، و اشاعه فحشاء، هرچند به عنوان ذکر احتمال بـاشد.

5 ـ خشونت در سخن و بى ادبى در کلام

6 ـ اصرار بى جا (مانند اصرار بنى اسرائیل در مورد گاوى که مأمور به ذبح آن بودند.)

7 ـ ایذاء دیگران با گفتار، و به اصطلاح نیش زبان زدن

8 ـ مذمّت کسى که سزاوار مذمّت نیست

9 ـ کفران و ناسپاسى با زبان

10 ـ تبلیغ باطل و تشویق بر گناه و امر به منکر و نهى از معروف

شاید نیاز به توضیح نباشد که آنچه در بالا آمد نیز تمام گناهان زبان را تشکیل نمى دهد بلکه موارد سى گانه فوق، قسمت عمده آن است.

ولى ذکر این نکته نیز لازم به نظر مى رسد که بعضى در این زمینه افراط کرده اند، و گاه براى بالا بردن عدد گناهان زبان، گناهانى که مربوط به زبان نیست،جزء گناهان زبان شمرده اند; مانند: اظهار فقر و نادارى، و بدعت و بدعتگذارى در دین، و تفسیر به رأى، و جاسوسى و امثال این امور که هر یک گناه مستقلّى است; و گاه ممکن است با زبان یا قلم و گاه با اعمال دیگر انجام شود; و قرار دادن اینها در زمره گناهان ویژه زبان، زیاد مناسب به نظر نمى رسد; زیرا اگر بخواهیم این گونه محاسبه کنیم تمام گناهان و همه رذائل اخلاقى مانند، ریا، حسد، تکبّر، قتل نفس و زنا، همه اینها را به نوعى مى توان با زبان مرتبط کرد.

گاه نیز آمده اند یکى از آفات زبان را شاخه شاخه کرده اند و هر کدام را عنوان مستقلّى شمرده اند، مانند تندى سخن با استاد، تندى سخن با پدر و مادر، صدا زدن به نامهاى زشت و مانند اینها.

به هر حال، بهتر است در اینجا مانند همه جاى دیگر از افراط و تفریط بپرهیزیم هر چند تقسیمات، تغییر مهمّى در اصل بحث ایجاد نمى کند.

* * *

اصول کلّى براى دفع خطرات زبانرابطه زبان با فکر و اخلاق
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma