در یک آیه از قرآن مجید اشاره به پیامبران اولوالعزم شده و آن آیه 35 سوره احقاف است، خطاب به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: (فَاصْبِرْ کَمَا صَبَرَ اُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لاَ تَسْتَعْجِلْ لَّهُمْ): «پس صبر کن آن گونه که پیامبران اولوا العزم صبر کردند، و براى (عذاب) آنان شتاب مکن!»
در این که پیامبران اولوالعزم کدام یک از پیامبران بودند در میان مفسّران گفتگوهاى بسیارى است; و احتمالات و تفسیرهاى متعددى ذکر شده که بسیارى از آنها فاقد مدرک است; از جمله:
1- تمام پیامبران اولوالعزم بودند; چرا که همه داراى عزمى راسخ و اراده اى محکم بوده اند! ولى این تفسیر در صورتى است که «مِنْ» در جمله «مِنَ الْرُّسُلِ» به عنوان بیان باشد; در حالى که ظاهر این آیه این است که «مِنْ» تبعیضیه است; و در تفسیر مجمع البیان نیز این سخن از اکثر مفسّران نقل شده است.(1)
2- پیامبران اولوالعزم 313 نفر بودند; چنان که در درّالمنثور از جابر بن عبدالله نقل شده ـ بى آن که از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل کند ـ مى گوید: «بَلَغَنِى اَنَّ اُولِى الْعَزْمِ مِنَ الْرُّسُلِ کَانُوْا ثَلاَثَ مِأَةَ وَ ثَلاَثَةَ عَشَرَ»: «به من چنین رسیده که اولوالعزم از پیامبران 313 نفر بودند.»
3- بعضى آنها را همان 18 نفرى مى دانند که در آیات 83 تا 86 سوره انعام آمده است.(2)نیست، همان گونه که اقوال قبل نیز فاقد مدرک بودند.
4- منظور پیامبرانى مى باشند که در برابر آزارهاى قوم خود و شدائد و مشکلات، صبر و شکیبایى به خرج دادند و آنها نه نفر بودند: نوح، ابراهیم، اسماعیل، یعقوب، یوسف، ایوب، موسى، داوود، و عیسى(علیهم السلام)(3)
ولى روشن است پیامبرانى که در برابر مشکلات و سختى ها صبر کردند منحصر به اینها نبودند بسیارى از آنها گرفتار مشکلاتى سخت تر و وحشتناک تر شدند به علاوه گرفتارى در مشکلات، دلیل بر اولوالعزم بودن آنها نیست.
5- آنها پیامبرانى بودند که در برابر آزار دشمنان صبر کردند، و آنها شش نفر بودند: نوح و ابراهیم و اسحاق (اسماعیل) و یعقوب و یوسف و ایوب(علیهم السلام).
ولى همان گونه که گفتیم پیامبران صابر و شکیبا منحصر به اینها نیستند; بلکه پیامبرانى چون لوط و یحیى و جرجیس(علیهم السلام) و مانند آنها متحمّل فشارها و آزارهاى شدیدى شدند.
6- آنها پیامبرانى بودند که مأمور به جهاد شدند و در مسیر آیین خدا با دشمنان پیکار کردند، و آنها شش نفر بودند :نوح و هود و صالح و موسى و داوود و سلیمان(علیهم السلام).
اشکال این تفسیر نیز روشن است; زیرا نه همه این شش نفر با دشمنان جنگیدند، و نه غیر آنها مطلقاً پیکار نکردند!(4)
7- بهترین تفسیرى که براى اولوالعزم در قرآن مجید شده این است که آنها پیامبرانى بودند که شریعت و آیین تازه اى با خود آوردند و آنها چهار نفر در پیشینیان بودند : نوح و ابراهیم و موسى و عیسى (علیهم السلام) که با پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) پنج نفر مى شوند و تعبیر اولوالعزم به خاطر آن است که پیامبرانى که صاحب شریعت و آیین جدید بودند مسئولیت بسیار سنگین ترى داشتند و براى انجام آن عزم و اراده محکم ترى لازم داشتند; در حدیثى از امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) این معنا نقل شده است.
مرحوم طبرسى در مجمع البیان این قول را از ابن عباس نقل کرده، و در روح المعانى نیز این تفسیر از آن دو امام بزرگوار و همچنین از ابن عباس نقل شده است; ضمناً از مفسّر معروف سیوطى نقل مى کند که این از صحیح ترین اقوال است; از بعضى از بزرگان نقل مى کند که نام مقدّس این پنج پیامبر را در ضمن یک شعر آورده: اُولُوا الْعَزْمِ نُوْحٌ وَ الْخَلِیلُ الْمُمَجَّدُ وَ مُوسى وَ عِیسى وَ الْحَبِیبُ مُحَمَّدُ(صلى الله علیه وآله)(5)