سؤال: منظور از آیه فَلْیَضحَکُوا قَلیلا وَلْیَبکُوا کَثیراً (1) چیست; آیا مفهومش این است که خداوند در این آیه به مردم دستور مى دهد که بخندند و زیاد گریه کنند، با آن که گریه زیاد داراى ضررهایى است که مسلّماً شارع مقدّس اسلام به آن راضى نیست و از طرفى خنده موجب نشاط و مفرّح جسم و روح است چرا از آن جلوگیرى به عمل آید؟
پاسخ: کسانى که آیه شریفه را چنین معنا کرده اند در حقیقت توجّه به صدر و ذیل آن نکرده اند، آیه مزبور در سوره «توبه» در ضمن آیاتى است که درباره منافقان و متخلّفان از دستور جهاد اسلامى گفتگو مى کند و پیش از آن این آیه است: «فَرِحَ الُمخَلَّفُونَ بِمَقعَدِهِمْ خِلافَ رِسول اللّهِ وَ کَرِهُوا اَنْ یُجاهِدوا بِاَمْوالِهِمْ وَ اَنْفُسِهِمْ فى سَبیلِ اللّهِ وَ قالُوا لاتَنفِرُوا فى الْحَرِّ قُلْ نارُ جَهَنَّم اَشَدُّ حَرّاً لو کانُوا یَفقَهُونَ; بازماندگان از «جنگ تبوک» از مخالفت با رسول خدا خوشحال شدند; و کراهت داشتند که با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهاد کنند و (به یکدیگر و به مؤمنان) گفتند: در این گرما، (به سوى میدان) حرکت نکنید! (به آنان) بگو: آتش دوزخ از این هم گرمتر است اگر مى دانستید!» بلافاصله بعد از این آیه مى فرماید: «فَلیَضحَکُوا قَلیلا وَ لْیَبْکُوا کَثیراً جَزاءً بِما کانُوا یَکسِبونَ;» از این رو آنها باید کمتر بخندند و بسیار بگریند (چرا که آتش جهنّم در انتظارشان است) این، جزاى کارهایى است که انجام مى دادند!»
خلاصه، ذیل آیه و آیات قبل و بعد از آن و همچنین شروع جمله «فَلیَضْحَکُوا» با کلمه «فاء» که براى تفریح است، همگى بخوبى روشن مى سازد که آیه، مربوط به وضع منافقان و متخلّفان از دستور جهاد است و به هیچ وجه امر و دستورى در این آیه به عموم مردم وجود ندارد و این که در ذیل آیه فرموده: «این عمل ـ گریه بسیار و خنده کم ـ براى کیفر کارهاى آنهاست» اشاره به این است که اگر آنها بدانند چه مجازاتهایى در پیش دارند، گریه بسیار و خنده کمتر خواهند کرد و از غم و اندوه، آنى راحت نخواهند شد.