کتاب امر به معروف و نهی از منکر - جلسه 053 - 99/08/24

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 

کتاب امر به معروف و نهی از منکر - جلسه 053 - 99/08/24

در جلسه ی گذشته مسأله ی هجدهم را اندکی توضیح دادیم و آن اینکه امام قدس سره می فرماید:

موضوع: فروعاتی در احتمال تأثیر/ شرطیت تأثیر در امر و نهی/ امر به معروف و نهی از منکر

موضوع عام: امر به معروف و نهی از منکر

موضوع خاص: شرطیت تأثیر در امر و نهی

موضوع اخص: فروعاتی در احتمال تأثیر

در جلسه ی گذشته مسأله ی هجدهم را اندکی توضیح دادیم و آن اینکه امام قدس سره می فرماید:

مسألة 18 - لو احتمل التأثير في تأخير وقوع المنكر وتعويقه (احتمال می دهیم اگر بعد از نهی، فاعل منکر را ترک نمی کند ولی به جای امروز آن را فردا انجام می دهد) (حالت اول:) فإن احتمل عدم تمكنه في الآتية من ارتكابه وجب، (اگر احتمال دهیم از باب اینکه می گویند ستون تا ستون فرج است در آینده هم آن را انجام ندهد. در این صورت، تأثیر که موضوع است وجود دارد و نهی از منکر واجب است.) وإلا فالأحوط ذلك، (که نهی کند) بل لا يبعد وجوبه.[1]

ما عرض کردیم: منظور امام قدس سره را از قید «تعویق» متوجه نمی شویم. بله اگر از باب اینکه از ستون تا ستون فرج است باشد واضح است که نهی از منکر واجب است. ولی گاه می دانیم ترک ما فقط موجب می شود که امروز شراب نخورد ولی فردا شراب را می نوشد در اینجا چه دلیلی بر وجوب نهی از منکر وجود دارد و این نهی از منکر آیا می تواند مطلوب شارع باشد؟

ما در اینکه امام قدس سره می فرماید: «بل لا یبعد وجوبه» تردید داریم.

آیا عرفا اگر به کسی بگوییم امروز این کار را انجام نده ولی او فردا انجام می دهد چه فایده ای دارد امروز به او تذکر دهیم؟

البته در امور مهمه مانند قتل انسان، حتی یک روز هم حیات انسان ادامه داشته باشد مطلوب شارع است یعنی اگر کسی را امروز از قتل، نهی کنیم او فردا این کار را انجام می دهد در اینجا امروز باید نهی کرد.

مسألة 19 - لو علم شخصان اجمالا بأن انكار أحدهما مؤثر دون الآخر (مثلا علم اجمالی داریم بین زید و عمرو اگر یکی نهی از منکر کند مؤثر واقع می شود.) وجب على كل منهما الانكار (در اینجا هر دو باید نهی از منکر کنند زیرا هرچند اگر هر دو نهی کنند علم به تأثیر وجود دارد و اگر هر یک به تنهایی نهی کند فقط احتمال تأثیر است نه علم، ولی احتمال تأثیر هم موجب می شود که نهی واجب باشد.)، فإن أنكر أحدهما فأثر سقط عن الآخر، وإلا يجب عليه (زیرا در این صورت مشخص می شود که نهی دیگری مؤثر است).[2]

شیخ انصاری در رسائل عبارتی دارد که ممکن است بعضی تصور کنند کلام ایشان در آنجا با این حکمی که امام قدس سره مطرح می کند تناقض دارد و آن مسأله ی یافتن منی در ثوب مشترک است که علامت بر این است که یا زید جنب شده است یا عمرو. در آنجا می گویند که بر هیچ کدام واجب نیست غسل کند زیرا هنگامی احتیاط واجب است که هر دو طرف محل ابتلاء باشد ولی در اینجا محل ابتلاء هر فرد فقط یک طرف است. زید فقط خودش محل ابتلاء است و عمرو محل ابتلاء زید نیست بنا بر این در هر دو برائت یا استصحاب عدم جنابت جاری می شود.

شاید گفته شود که ما نحن فیه هم شبیه آنجاست و لیکن می گوییم: در اینجا هر کدام از زید و عمرو جداگانه احتمال می دهند که نهی از منکر آنها مؤثر واقع شود و ما احتمال را در نهی از منکر کافی می دانیم.

بنا بر این فرق این مسأله با آنجا در این است که آنجا شک بین دو مکلف است ولی در اینجا در هر مکلفی هر دو طرف محل ابتلای او می باشد.

در جنابت علم تفصیلی لازم است ولی در ما نحن فیه احتمال تأثیر کافی است.

بله اگر در نهی از منکر هر کدام به تنهایی احتمال تأثیر ندهند این مورد شبیه همان مسأله ای می شود که شیخ مطرح کرده اند.

مسألة 20 - لو علم إجمالا أن إنكار أحدهما مؤثر والآخر مؤثر في الاصرار على الذنب لا يجب.[3]

مثلا علم اجمالی داریم که اگر زید نهی کند مؤثر است ولی اگر عمرو نهی کند فرد، لجاجت به خرج می دهد و منکر را بدتر مرتکب می شود و برعکس.

بنا بر این دو احتمال ضد و نقیض در کار است. آیا در اینجا هر کدام باید وظیفه ی خود را انجام دهند؟

نقول: در اینجا هم، احتمال تأثیر است و هم احتمال اصرار. نتیجه این می شود که اگر من نهی از منکر کنم نمی دانم اثر می کند یا نه. در نتیجه نهی از منکر واجب نیست زیرا با احتمال اصرار، احتمال تأثیر منتفی می شود. البته باید دقت شود در اینجا سخن از عدم وجوب نهی از منکر است نه سخن از حرمت نهی از منکر.

با این مسأله مسائل بیست گانه ی شرطیت تأثیر در امر به معروف و نهی از منکر به پیان می رسد و ای کاش امام قدس سره این همه مسائل را با طول و تفصیل در عرض بیست مسأله مطرح نمی کرد و آنها را به هم متصل می کرد و در عرض چند مسأله ی تمام می نمود.

اما شرط بعدی امر به معروف و نهی از منکر به عقیده ی ما پیچیده است که اکنون مطرح می کنیم و شرح آن را به فردا موکول می نماییم.

اکثر بزرگان این شرط را مطرح کرده اند در حالی که ما این شرط را قبول نداریم:

امام قدس سره می فرماید:

الشرط الثالث أن يكون العاصي مصرا على الاستمرار فلو عُلِم منه الترك (اگر بدانیم ترک می کند و اصراری ندارد) سقط الوجوب.[4]

سؤال ما این است که فردی که منکر را انجام می دهد الآن مشغول منکر شرب خمر هست یا نه. اگر مشغول هست نهی از منکر واجب است و اگر الآن انجام نمی دهد و فردا می خواهد انجام دهد این از باب حمل بر آینده و عزم بر عمل حرام است است که بحث آن را هم در سابق مطرح کرده بودیم.

ان شاء الله در جلسه ی آینده این شرط را توضیح می دهیم.

پی نوشت:
                              
    
تاریخ انتشار: « 1399/08/22 »
فهرست نظرات
*متن
*کد امنیتی http://makarem.ir
تعداد بازدیدکنندگان : 6215