کتاب البیع؛ مبحث ربا - جلسه 113 - 98/01/19

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 

کتاب البیع؛ مبحث ربا - جلسه 113 - 98/01/19

وهو قسمان: معاملي وقرضي، (یک ربا در معاملات راه دارد و یک ربا در قرض وجود دارد.) أما الأول فهو بيع أحد المثلين بالآخر مع زيادة عينية كبيع مَنّ مِنَ الحنطة بمنين (مثلا یک من گندم که مرغوب تر است را با دو من گندم غیر مرغوب فروخته می شود)

موضوع: اقسام ربا

امام قدس سره در ادامه ی کلام خود به اقسام ربا اشاره کرده می فرماید:

وهو قسمان: معاملي وقرضي، (یک ربا در معاملات راه دارد و یک ربا در قرض وجود دارد.) أما الأول فهو بيع أحد المثلين بالآخر مع زيادة عينية كبيع مَنّ مِنَ الحنطة بمنين (مثلا یک من گندم که مرغوب تر است را با دو من گندم غیر مرغوب فروخته می شود) أو بمن منها ودرهم، (یک من مرغوب را به یک من غیر مرغوب و درهم می فروشد) أو حكمية كمن منها نقدا بمن منها نسيئة، (یک من غیر مرغوب را الآن به کسی تحویل می دهد و می گوید که بعد از شش ما یک من گندم مرغوب را به من تحویل بده.) والأقوى عدم اختصاصه بالبيع، بل يجري في سائر المعاملات كالصلح ونحوه، (مانند اجاره) وشرطه أمران: الأول - اتحاد الجنس عرفا، (بنا بر این گندم را می توان به عدس فروخت و در مورد تبادل اسکناس به اسکناس می گوییم که اسکناس همیشه ثمن واقع می شود نه مثمن. البته فروش اسکناس کهنه به نو با اختلاف کمی اشکال ندارد همچنین است در فروش اسکناس مانند ریال به دینار و دلار و مانند آن اشکال ندارد و اسکناس در این مورد می تواند مثمن قرار گیرد. سپس امام قدس سره نه مسأله در مورد ربای معاملی مطرح می کند و می فرماید که ربای قرضی را بعدا بحث می کند و آن را در باب قرض عنوان می کند. و چه بسا بهتر بود که ابتدا به سراغ ربای قرضی می رفتند)

در اینجا این سؤال مطرح می شود که مفاسد شش گانه ای که برای ربا ذکر کردیم همه در ربای قرضی راه دارد ولی در ربای معاملی آن مفاسد غالبا وجود ندارد از این رو فلسفه ی این ربا چیست؟

در پاسخ می گوییم که ای بسا ربای معاملی وسیله ای بوده برای اینکه نتیجه ی ربای قرضی را به دست بیاورند. یعنی ربای معاملی طریقی برای فرار از ربای قرضی بوده. مثلا کسی گندمی که ده درهم می ارزد را به گندمی که بیست درهم می ارزد شش ماهه می فروشد.

شارع مقدس از باب سد ذرایع می خواست جلوی این سوء استفاده گرفته شود و افراد از راه بیع و معامله وارد نشوند تا به نتیجه ای که از ربای قرضی به دست می آمد دست یابند.

در اینجا سؤال دومی وجود دارد که پاسخ از آن مشکل تر است و آن اینکه اگر این راه وسیله ای برای فرار از ربای قرضی است چرا این ربا فقط در مکیل و موزون است و در معدود راه ندارد؟

در پاسخ می گوییم که معامله ی ربوی در معدود قلیل است و غالبا در مکیل و موزون وجود دارد بنا بر این شارع مقدس نسبت به معدود سختگیری نکرده است.

به هر حال می توان گفت که ما شاید فلسفه ی حرمت ربای معاملی در مکیل و موزون را ندانیم.

این مسأله از مسلمات است و در میان اهل سنت هم مشهور است که آنها نیز قائل به ربا در مکیل و موزون هستند همان گونه که علامه در تذکره می فرماید: فحكي عن ابن عباس وأسامة بن زيد وزيد بن أرقم وابن الزبير أنّ الربا في النسيئة خاصّة ، لقوله لا ربا إلاّ في النسيئة ثمّ رجع ابن عباس إلى قول‌ الجماعة (بنا بر این مشهور اهل سنت قائل به آن هستند) ، لقول النبي لا تبيعوا الذهب بالذهب إلاّ مثلا بمثل. [1]

معامله ی چک به چک بر دو قسمت است گاه چک برای معامله است که معنای آن این است که مثلا عمرو فلان مبلغ را در ذمه ی زید طلبکار است در اینجا می توان آن را خرید و فروش کرد که در واقع طلبی که در ذمه است را به پول نقد می فروشد مثلا یک چک مال شش ماه بعد است که می توان آن را نقدا به قیمت کمتر خرید و پولش را به صاحب چک پرداخت کرد و این مانند بیع دین به دین است که یک دین، برای آینده است که می توان آن را به دین حالی فروخت.

اما اگر چک مربوط به معامله نباشد بلکه دوستانه باشد مثلا کسی از دیگری پول می خواهد ولی او پول نقد ندارد در نتیجه چکی برای او می نویسد. در این چک ذمه ی کسی مشغول نیست. معامله ی این چک باطل است زیرا چیزی در ذمه ی کسی نیست.


پی نوشت:
                        
    
تاریخ انتشار: « 1398/01/17 »
فهرست نظرات
*متن
*کد امنیتی http://makarem.ir
تعداد بازدیدکنندگان : 5083