پاسخ اجمالی:
پاسخ تفصیلی:
پیروان مکتب خلفا، نام گذاری سه تن از فرزندان امام علی(ع) را که به نامهای ابوبکر، عمر وعثمان بودند را نشان دهنده محبت اهل بیت(ع) نسبت به خلفا می دانند، و می گویند اگر امام علی(ع) به خلفا محبت نداشت پس چرا نام فرزندانشان را به نام آنها گذاشت؟
برای پاسخ به این شبهه آن را از دو جهت؛ تاریخی و روایی مورد برسی قرار می دهیم.
الف: تاریخ
مورخان می گویند: این نامها تنها علم برای خلفا نبوده، بلکه قبل و بعد از اسلام، چنین نامهایى در میان عرب شایع و رایج بوده است. ابن اثیر در کتاب «اسدالغابه فى معرفة الصحابه»، بیش از60 نفر از اصحاب پیامبر(ص) را نام مىبرد که نام آنها،«عمر» و«عثمان» بوده است، که در اینجا به نام چند تن بسنده مىکنیم:
1.عمر الأسلمى؛ 2. عمر الجمحى؛ 3. عمربن الحکم؛ 4. عمربن سالم الخزاعى؛ 5. عمر بن سراقه؛ 6. عمر بن سعد الأنمارى؛ 7. عمر بن سعد السلمى؛ 8. عمر بن سفیان؛ 9. عمر بن ابى سلمه؛ 10. عمر بن عامر السلمى؛ 11. عمر بن عبید اللَّه؛ 12. عمر بن عکرمه؛ 13. عمر بن عمرو اللیثى؛ 14. عمربن عمیر؛ 15. عمربن عوف؛ 16. عمر بن غزیة؛ 17. عمر بن لاحق؛ 18. عمر بن مالک بن عقبه؛ 19. عمربن مالک الأنصارى؛ 20. عمربن معاویة الغاضرى؛ 21. عمربن یزید؛ 22. عمر بن الیمانى و... اینها نام چند تن از افرادی بود که ابن اثیر آورده و اگر تابعان را هم که نامشان عمر بوده، بر آنها بیفزاییم، تصدیق خواهید کرد که این نامهای خلفا، از اسامى معروف میان عرب جاهلى و اسلام بوده و هرگز از نام گذاری عمر برای نوزادان در آن زمان، نام عمر(خلیفه دوم) به ذهن تداعى نمىکرده است(1).
همچنین ابن حجر عسقلانى تعداد زیادی از صحابه را نام می برد که نامشان عثمان بوده است، که به نام چند تن اشاره می کنیم:
1.عثمان بن ابوجهم الأسلمی؛ 2. عثمان بن حکیم بن ابوالأوقص؛ 3. عثمان بن حمید بن زهیر بن الحارث؛ 4. عثمان بن حنیف بالمهمله؛ 5. عثمان بن ربیعه بن أهبان؛ 6. عثمان بن ربیعه الثقفی؛ 7. عثمان بن سعید بن أحمر؛ 8. عثمان بن شماس بن الشرید؛ 9. عثمان بن طلحه بن ابوطلحه؛ 10. عثمان بن ابوالعاص؛ 11. عثمان بن عامر بن عمرو؛ 12. عثمان بن عامر بن معتب؛ 13. عثمان بن عبد غنم؛ 14. عثمان بن عبید الله بن عثمان؛ 15. عثمان بن عثمان بن الشرید؛ 16. عثمان بن عثمان الثقفی؛ 17. عثمان بن عمرو بن رفاعه؛ 18. عثمان بن عمرو الأنصاری؛ 19. عثمان بن عمرو بن الجموح؛ 20. عثمان بن قیس بن ابوالعاص؛ 21. عثمان بن مظعون؛ 22. عثمان بن معاذ بن عثمان؛ 23. عثمان بن نوفل زعم؛ 24 . عثمان بن وهب المخزومی؛ 25. عثمان الجهنی؛ 26. عثمان بن عفان(2).
ابوبکر هم نام نیست و کنیه است وطبری در تاریخ خود می نویسد: نام ابو بکر«عتیق» بود و او پسر ابى قحافه بود و نام ابى قحافه هم «عثمان» بود- و انتخاب کنیه براى افراد در انحصار پدر فرزند نبوده؛ بلکه خود شخص- یا افراد دیگر- با توجه به وقایعى که در زندگی فرد اتفاق مىافتاده کنیهای را انتخاب مىکرند-.(3)
لذا بین مورخین در اینکه نام اصلی ابوبکر بن علی چه بوده است اختلاف نظر است، ابوالفرج اصفهانی میگوید: نامش «عبدالله» بوده، و بنابر منابع معتبر تاریخی وی در سال سی و پنج هجری یعنی اولین سال خلافت ظاهری امیر مومنان علی (ع) به دنیا آمده و امام علی(ع) نامش را «عبدالله» گذاشت، وی در سن 25 سالگی در کربلا حضور داشته است(4). و برخی دیگر مانند مسعودی میگویند: نامش «محمد» میباشد، گروهی دیگر مانند مقریزی میگویند: نامش«عبدالرحمان» میباشد(5).
و با توجه به مطلب فوق که گفته شد انتخاب کنیه در انحصار پدر فرزند نبوده؛ ابن قتیبه می نویسد: اطرافیان امیرمومنان علی (ع) به خلیفه اول علاقه زیادی داشتند. و شاید بتوان گفت همین علاقه اطرافیان سبب انتخاب کنیه- از سوی اطرافیان- برای«عبدالله بن علی» بوده است.(6)
ب: روایات
برای روشن شدن مطلب به روایتی از صحیح بخارى و صحیح مسلم - که جزء«صحاح ستّه» و به عنوان معتبرترین منابع اهل سنت به شمار مى روند - ودیگر کتب اشاره می کنیم:
مسلم بن حجاج نیشابوری در کتاب معروف خود «صحیح مسلم» نقل می کند: خلیفه دوم در حضور افرادی چون عثمان و عبدالرحمان بن عوف و ... خطاب به عباس عبدالمطلب و امیرمومنان علی (ع) می گوید: «ابوبکر از دنیا رفت و من جانشین پیامبر و ابوبکر می باشم، در حالی که شما دو نفر(علی و عباس) مرا دروغ گو، گناهکار، حیله گر و خائن می دانید».(7) با توجه به این روایت اگر امام علی(ع) نسبت به خلفا ارادت داشته اند، پس چطور شخص عمر را شایسته چنین اوصافی می دانسته است؟
عسقلانی می گوید: یکى از روشهای عمر تغییر نام افراد بود. مثلا إبراهیم بن الحارث، پدرش اسم او را ابراهیم گذاشته بود؛ ولى عمر آن را تغییر داد وعبدالله نام گذاشت. همچنین اسم اجدع بن مالک را تغییر داد و عبد الرحمن گذاشت(8). و نیز ذهبى در سیر اعلام النبلاء مىنویسد: فرزندی از علی بن ابیطالب(ع) درزمان خلافت عمر متولد شد و عمر، نام خودش را بر او گذاشت(9).
در کتاب صحیح بخاری آمده است: حضرت علی (علیهالسلام) خطاب به ابوبکر فرمود: «ولکن استبددت علینا بالامر» تو با استبداد وخود کامگی بر ما حکومت کردی(10). از این روایت هم استفاده می شود که امیر المومنین علی(ع) ابوبکر را شخصی مستبد می دانسته است. واین خود نشانه عدم رضایت وابراز علاقه امام به ابوبکر است.
در مورد عثمان هم امام علی(ع) می فرماید: « دودمان پدرى او از بنى امیّه به همراهى او برخاستند و چون شتر گرسنه اى که گیاه تازه بهارى را با ولع مى خورد، بیت المال را خوردند و بر باد دادند، عثمان آن قدر اسراف کرد که شکم بارگى نابودش ساخت»(11).
و در مورد فرزندش هم که اسم او را عثمان نام نهاد فرمود: « إنّما سمّیته بإسم أخی عثمان بن مظعون». فرزندم را به نام برادرم عثمان بن مظعون نام نهادم(12)
در نتیجه: این نامها تنها علم برای سه خلیفه نبوده، بلکه قبل و بعد از اسلام، چنین نامهایى در میان عرب شایع و رایج بوده است.و این نام گذاری ها، محبت اهل بیت(ع) نسبت به خلفا را نمی رساند؛ چون که این اسامی از نام های رایج آن زمان بوده است.
برای پاسخ به این شبهه آن را از دو جهت؛ تاریخی و روایی مورد برسی قرار می دهیم.
الف: تاریخ
مورخان می گویند: این نامها تنها علم برای خلفا نبوده، بلکه قبل و بعد از اسلام، چنین نامهایى در میان عرب شایع و رایج بوده است. ابن اثیر در کتاب «اسدالغابه فى معرفة الصحابه»، بیش از60 نفر از اصحاب پیامبر(ص) را نام مىبرد که نام آنها،«عمر» و«عثمان» بوده است، که در اینجا به نام چند تن بسنده مىکنیم:
1.عمر الأسلمى؛ 2. عمر الجمحى؛ 3. عمربن الحکم؛ 4. عمربن سالم الخزاعى؛ 5. عمر بن سراقه؛ 6. عمر بن سعد الأنمارى؛ 7. عمر بن سعد السلمى؛ 8. عمر بن سفیان؛ 9. عمر بن ابى سلمه؛ 10. عمر بن عامر السلمى؛ 11. عمر بن عبید اللَّه؛ 12. عمر بن عکرمه؛ 13. عمر بن عمرو اللیثى؛ 14. عمربن عمیر؛ 15. عمربن عوف؛ 16. عمر بن غزیة؛ 17. عمر بن لاحق؛ 18. عمر بن مالک بن عقبه؛ 19. عمربن مالک الأنصارى؛ 20. عمربن معاویة الغاضرى؛ 21. عمربن یزید؛ 22. عمر بن الیمانى و... اینها نام چند تن از افرادی بود که ابن اثیر آورده و اگر تابعان را هم که نامشان عمر بوده، بر آنها بیفزاییم، تصدیق خواهید کرد که این نامهای خلفا، از اسامى معروف میان عرب جاهلى و اسلام بوده و هرگز از نام گذاری عمر برای نوزادان در آن زمان، نام عمر(خلیفه دوم) به ذهن تداعى نمىکرده است(1).
همچنین ابن حجر عسقلانى تعداد زیادی از صحابه را نام می برد که نامشان عثمان بوده است، که به نام چند تن اشاره می کنیم:
1.عثمان بن ابوجهم الأسلمی؛ 2. عثمان بن حکیم بن ابوالأوقص؛ 3. عثمان بن حمید بن زهیر بن الحارث؛ 4. عثمان بن حنیف بالمهمله؛ 5. عثمان بن ربیعه بن أهبان؛ 6. عثمان بن ربیعه الثقفی؛ 7. عثمان بن سعید بن أحمر؛ 8. عثمان بن شماس بن الشرید؛ 9. عثمان بن طلحه بن ابوطلحه؛ 10. عثمان بن ابوالعاص؛ 11. عثمان بن عامر بن عمرو؛ 12. عثمان بن عامر بن معتب؛ 13. عثمان بن عبد غنم؛ 14. عثمان بن عبید الله بن عثمان؛ 15. عثمان بن عثمان بن الشرید؛ 16. عثمان بن عثمان الثقفی؛ 17. عثمان بن عمرو بن رفاعه؛ 18. عثمان بن عمرو الأنصاری؛ 19. عثمان بن عمرو بن الجموح؛ 20. عثمان بن قیس بن ابوالعاص؛ 21. عثمان بن مظعون؛ 22. عثمان بن معاذ بن عثمان؛ 23. عثمان بن نوفل زعم؛ 24 . عثمان بن وهب المخزومی؛ 25. عثمان الجهنی؛ 26. عثمان بن عفان(2).
ابوبکر هم نام نیست و کنیه است وطبری در تاریخ خود می نویسد: نام ابو بکر«عتیق» بود و او پسر ابى قحافه بود و نام ابى قحافه هم «عثمان» بود- و انتخاب کنیه براى افراد در انحصار پدر فرزند نبوده؛ بلکه خود شخص- یا افراد دیگر- با توجه به وقایعى که در زندگی فرد اتفاق مىافتاده کنیهای را انتخاب مىکرند-.(3)
لذا بین مورخین در اینکه نام اصلی ابوبکر بن علی چه بوده است اختلاف نظر است، ابوالفرج اصفهانی میگوید: نامش «عبدالله» بوده، و بنابر منابع معتبر تاریخی وی در سال سی و پنج هجری یعنی اولین سال خلافت ظاهری امیر مومنان علی (ع) به دنیا آمده و امام علی(ع) نامش را «عبدالله» گذاشت، وی در سن 25 سالگی در کربلا حضور داشته است(4). و برخی دیگر مانند مسعودی میگویند: نامش «محمد» میباشد، گروهی دیگر مانند مقریزی میگویند: نامش«عبدالرحمان» میباشد(5).
و با توجه به مطلب فوق که گفته شد انتخاب کنیه در انحصار پدر فرزند نبوده؛ ابن قتیبه می نویسد: اطرافیان امیرمومنان علی (ع) به خلیفه اول علاقه زیادی داشتند. و شاید بتوان گفت همین علاقه اطرافیان سبب انتخاب کنیه- از سوی اطرافیان- برای«عبدالله بن علی» بوده است.(6)
ب: روایات
برای روشن شدن مطلب به روایتی از صحیح بخارى و صحیح مسلم - که جزء«صحاح ستّه» و به عنوان معتبرترین منابع اهل سنت به شمار مى روند - ودیگر کتب اشاره می کنیم:
مسلم بن حجاج نیشابوری در کتاب معروف خود «صحیح مسلم» نقل می کند: خلیفه دوم در حضور افرادی چون عثمان و عبدالرحمان بن عوف و ... خطاب به عباس عبدالمطلب و امیرمومنان علی (ع) می گوید: «ابوبکر از دنیا رفت و من جانشین پیامبر و ابوبکر می باشم، در حالی که شما دو نفر(علی و عباس) مرا دروغ گو، گناهکار، حیله گر و خائن می دانید».(7) با توجه به این روایت اگر امام علی(ع) نسبت به خلفا ارادت داشته اند، پس چطور شخص عمر را شایسته چنین اوصافی می دانسته است؟
عسقلانی می گوید: یکى از روشهای عمر تغییر نام افراد بود. مثلا إبراهیم بن الحارث، پدرش اسم او را ابراهیم گذاشته بود؛ ولى عمر آن را تغییر داد وعبدالله نام گذاشت. همچنین اسم اجدع بن مالک را تغییر داد و عبد الرحمن گذاشت(8). و نیز ذهبى در سیر اعلام النبلاء مىنویسد: فرزندی از علی بن ابیطالب(ع) درزمان خلافت عمر متولد شد و عمر، نام خودش را بر او گذاشت(9).
در کتاب صحیح بخاری آمده است: حضرت علی (علیهالسلام) خطاب به ابوبکر فرمود: «ولکن استبددت علینا بالامر» تو با استبداد وخود کامگی بر ما حکومت کردی(10). از این روایت هم استفاده می شود که امیر المومنین علی(ع) ابوبکر را شخصی مستبد می دانسته است. واین خود نشانه عدم رضایت وابراز علاقه امام به ابوبکر است.
در مورد عثمان هم امام علی(ع) می فرماید: « دودمان پدرى او از بنى امیّه به همراهى او برخاستند و چون شتر گرسنه اى که گیاه تازه بهارى را با ولع مى خورد، بیت المال را خوردند و بر باد دادند، عثمان آن قدر اسراف کرد که شکم بارگى نابودش ساخت»(11).
و در مورد فرزندش هم که اسم او را عثمان نام نهاد فرمود: « إنّما سمّیته بإسم أخی عثمان بن مظعون». فرزندم را به نام برادرم عثمان بن مظعون نام نهادم(12)
در نتیجه: این نامها تنها علم برای سه خلیفه نبوده، بلکه قبل و بعد از اسلام، چنین نامهایى در میان عرب شایع و رایج بوده است.و این نام گذاری ها، محبت اهل بیت(ع) نسبت به خلفا را نمی رساند؛ چون که این اسامی از نام های رایج آن زمان بوده است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.