پاسخ اجمالی:
پاسخ تفصیلی:
ائمه معصومین ( علیهم السلام) و به تبع آنان فقهای شیعه، قائل به کراهت و بعضا قائل به حرمت شده اند؛ و آن را یک نوع بدعت می دانند.
در همین خصوص روایاتی از معصومین هم وارد شده است که در اینجا به آن اشاره می کنیم:
محمد بن مسلم و زرارة بن أعین از امام باقر( علیه السلام) درباره صوم روز عاشوراء سئوال کردند؛ حضرت در پاسخ فرمود: « روزه گرفتن عاشوراء قبل از وجوب روزه ماه رمضان بود؛ اما با واجب شدن روزه رمضان، روزه عاشوراء ترک گردید، و با وجوب روزه ماه رمضان، روزه گرفتن روزه متروک بدعت محسوب میشود(1).
جعفر بن عیسى می گوید: از امام رضا(ع) درباره روزه روز عاشورا سوال شد. حضرت فرمود: « آیا از روزه پسر مرجانه سوال می کنید؟ روز عاشورا، روز روزه نیست بلکه روز حزن و مصیبتی است که برای اهل آسمان و زمین و همه مومنان است، و روز شادی و سرور پسر مرجانه و آل زیاد و اهل آتش است، روزی که ناپاکان از آل زیاد به خاطر)سرور و شادی ناشی از( کشتن امام حسین (ع) آن روز را روزه می گرفتند(2).
همچنین امام صادق(ع) به عبدالله بن سنان فرمود: « لا تجعله صوما کملا و لیکن إفطارک بعد صلاة العصر بساعة على شربة من ماء».(3) و نیز زراره از امام صادق و امام باقر(ع) نقل کرده که به او فرمودند: « لا تصم یوم عاشورا...».(4) و آنگاه فرمود: « روز عاشورا روز شهادت امام حسین است. اگر میخواهی به حسین شماتت کنی و از بلایی که به آنها وارد شده اظهار خشنودی کنی در روز عاشورا روزه بگیر. چرا که بنی امیه( لعنة اللَّه علیهم) و آن افرادی که در کشتن حسین(ع) اعانت نمودند نذر کرده بودند: که اگر حسین کشته شود و افرادی که از آنان بر حسین (علیه السلام) خروج کردهاند سالم بمانند و همچنین مقام خلافت نصیب آل ابو سفیان شود روز عاشورا را برای خود عید قرار دهند و آن روز را براى شکرگزارى روزه بگیرند که متاسفانه این موضوع تا امروز بین مردم سنت و معمول شده و مردم عموما به آنان اقتدا کردند. آری به این علت است که روز عاشورا را روزه میگیرند و در این روز اهل و عیال خود را مسرور میکنند». سپس حضرت فرمود: « آری! روزه این روز فقط برای شادی بنی امیه است. حسین (علیه السلام) در این روز مصیبت دیده است، اگر تو هم مصیبت زده هستی این روز را روزه نگیر و اگر از کسانی هستی که قصد شماتت اهل بیت را داری و خشنودی بنی امیّه تو را خشنود می کند این روز را روزه بدار»(5).
مقریزی هم مینویسد: «علویها در مصر، روز عاشورا را روز حزن و اندوه قرار دادند، ولی پس از سقوط دولت فاطمیها، ایّوبیها در روز عاشورا جشن و مراسم شادمانی برپا می کردند، چنانکه شامیان نیز رسمشان این بوده است و آن را روز جشن و سرور قرار می دادند. و این عادت زشت را حجاج بن یوسف در دوران حکومت عبدالملک مروان به خاطر مخالفت با شیعیان علی - کرّم اللَّه وجهه - که روز عاشورا را سوگواری و اندوهناک بودند بنیان گذارد. آن گاه میگوید: من جشن و شادمانی ایوبیان را در روز عاشورا درک کرده ام»(6).
ابن حجر هیتمی میگوید: «نخستین کسی که روز عاشورا در حضور عبدالملک بن مروان و گروهی از صحابه و تابعین جشن گرفت حجاج بن یوسف ثقفی بود. آن گاه اعلام کرد؛ یاد آوری شهادت امام حسین (علیه السلام) و مصائب او بر خطبا حرام است»(7).
از همین رو ائمه معصومین(ع) به دلیل اینکه بنی امیه از روی سرور و شادی عاشوراء را روزه می گرفتند(8)، توصیه کرده اند تا شیعیان در چنین روزی، روزه نگیرند و به عزاداری و سوگواری بپردازند و به همین دلیل است که اکثر فقهای شیعه حکم کرده اند که روزه گرفتن در روز عاشورا مکروه است(9). و بعضی هم حکم به حرمت روزه روز عاشوراء دادهاند؛ مانند:
مرحوم خوانساری(10)، و مرحوم محدث بحرانی که می گوید: دلالت این أخبار (صوم یوم عاشورا) بر تحریم به طور مطلق، أظهر از ظاهر است(11).
و یا مرحوم نراقی که در کتاب مستند الشیعه می گوید: نظر صحیح: حرمت روزه این روز است، چونکه روزه این روز نزد آل محمد بدعتی متروک محسوب میشود(12).
در همین خصوص روایاتی از معصومین هم وارد شده است که در اینجا به آن اشاره می کنیم:
محمد بن مسلم و زرارة بن أعین از امام باقر( علیه السلام) درباره صوم روز عاشوراء سئوال کردند؛ حضرت در پاسخ فرمود: « روزه گرفتن عاشوراء قبل از وجوب روزه ماه رمضان بود؛ اما با واجب شدن روزه رمضان، روزه عاشوراء ترک گردید، و با وجوب روزه ماه رمضان، روزه گرفتن روزه متروک بدعت محسوب میشود(1).
جعفر بن عیسى می گوید: از امام رضا(ع) درباره روزه روز عاشورا سوال شد. حضرت فرمود: « آیا از روزه پسر مرجانه سوال می کنید؟ روز عاشورا، روز روزه نیست بلکه روز حزن و مصیبتی است که برای اهل آسمان و زمین و همه مومنان است، و روز شادی و سرور پسر مرجانه و آل زیاد و اهل آتش است، روزی که ناپاکان از آل زیاد به خاطر)سرور و شادی ناشی از( کشتن امام حسین (ع) آن روز را روزه می گرفتند(2).
همچنین امام صادق(ع) به عبدالله بن سنان فرمود: « لا تجعله صوما کملا و لیکن إفطارک بعد صلاة العصر بساعة على شربة من ماء».(3) و نیز زراره از امام صادق و امام باقر(ع) نقل کرده که به او فرمودند: « لا تصم یوم عاشورا...».(4) و آنگاه فرمود: « روز عاشورا روز شهادت امام حسین است. اگر میخواهی به حسین شماتت کنی و از بلایی که به آنها وارد شده اظهار خشنودی کنی در روز عاشورا روزه بگیر. چرا که بنی امیه( لعنة اللَّه علیهم) و آن افرادی که در کشتن حسین(ع) اعانت نمودند نذر کرده بودند: که اگر حسین کشته شود و افرادی که از آنان بر حسین (علیه السلام) خروج کردهاند سالم بمانند و همچنین مقام خلافت نصیب آل ابو سفیان شود روز عاشورا را برای خود عید قرار دهند و آن روز را براى شکرگزارى روزه بگیرند که متاسفانه این موضوع تا امروز بین مردم سنت و معمول شده و مردم عموما به آنان اقتدا کردند. آری به این علت است که روز عاشورا را روزه میگیرند و در این روز اهل و عیال خود را مسرور میکنند». سپس حضرت فرمود: « آری! روزه این روز فقط برای شادی بنی امیه است. حسین (علیه السلام) در این روز مصیبت دیده است، اگر تو هم مصیبت زده هستی این روز را روزه نگیر و اگر از کسانی هستی که قصد شماتت اهل بیت را داری و خشنودی بنی امیّه تو را خشنود می کند این روز را روزه بدار»(5).
مقریزی هم مینویسد: «علویها در مصر، روز عاشورا را روز حزن و اندوه قرار دادند، ولی پس از سقوط دولت فاطمیها، ایّوبیها در روز عاشورا جشن و مراسم شادمانی برپا می کردند، چنانکه شامیان نیز رسمشان این بوده است و آن را روز جشن و سرور قرار می دادند. و این عادت زشت را حجاج بن یوسف در دوران حکومت عبدالملک مروان به خاطر مخالفت با شیعیان علی - کرّم اللَّه وجهه - که روز عاشورا را سوگواری و اندوهناک بودند بنیان گذارد. آن گاه میگوید: من جشن و شادمانی ایوبیان را در روز عاشورا درک کرده ام»(6).
ابن حجر هیتمی میگوید: «نخستین کسی که روز عاشورا در حضور عبدالملک بن مروان و گروهی از صحابه و تابعین جشن گرفت حجاج بن یوسف ثقفی بود. آن گاه اعلام کرد؛ یاد آوری شهادت امام حسین (علیه السلام) و مصائب او بر خطبا حرام است»(7).
از همین رو ائمه معصومین(ع) به دلیل اینکه بنی امیه از روی سرور و شادی عاشوراء را روزه می گرفتند(8)، توصیه کرده اند تا شیعیان در چنین روزی، روزه نگیرند و به عزاداری و سوگواری بپردازند و به همین دلیل است که اکثر فقهای شیعه حکم کرده اند که روزه گرفتن در روز عاشورا مکروه است(9). و بعضی هم حکم به حرمت روزه روز عاشوراء دادهاند؛ مانند:
مرحوم خوانساری(10)، و مرحوم محدث بحرانی که می گوید: دلالت این أخبار (صوم یوم عاشورا) بر تحریم به طور مطلق، أظهر از ظاهر است(11).
و یا مرحوم نراقی که در کتاب مستند الشیعه می گوید: نظر صحیح: حرمت روزه این روز است، چونکه روزه این روز نزد آل محمد بدعتی متروک محسوب میشود(12).
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.