پاسخ اجمالی:
امام علی(ع) در بیان گستره علم خداوند می فرماید: «منزه است خداوندى كه ظلمت شب هاى تار و خاموش در نقاط پست زمين و در قله هاى كوتاه و بلند كوه ها كه در كنار يكديگر قرار دارند بر او مخفى نيست. و نه آنچه را غرّش رعد در كرانه هاى آسمان به وجود مى آورد و آنچه برق هاى ابر آن را پراكنده مى سازد و همچنين آنچه را تندبادها از برگ هاى درختان فرو مى ريزد يا دانه هاى باران آنها را از شاخه ها جدا مى سازد و نيز از محل سقوط و قرارگاه قطرات باران و جايگاه كشش دانه ها به وسيله مورچگان و حركات آنها [بر روى زمين] و غذايى كه پشه را كفايت مى كند و آنچه را كه انسان يا حيوانات ماده در رحم دارند، از همه اينها آگاه است».
پاسخ تفصیلی:
امام علي(عليه السلام) در خطبه 182 «نهج البلاغه» بعد از بيان نشانه هاى عظمت و قدرت خداوند در جهان آفرينش به بيان گسترش علم او به تمام موجودات در زمين و آسمان و در تمام حالات پرداخته، و با اشاره به بيش از ده مورد از آنها، گستردگى علم خدا را كاملا مجسّم مى سازد، آن حضرت مى فرمايد: «فَسُبْحَانَ مَنْ لَا يَخْفَى عَلَيْهِ سَوَادُ غَسَق(1) دَاج(2)، وَ لَا لَيْل سَاج(3)، فِي بِقَاعِ الْاَرَضِينَ الْمُتَطَأْطِئَاتِ(4)، وَ لَا فِي يَفَاعِ(5) السُّفْعِ(6) الْمُتَجَاوِرَاتِ؛ وَ مَا يَتَجَلْجَلُ(7) بِهِ الرَّعْدُ فِي أُفُقِ السَّمَاءِ، وَ مَا تَلَاشَتْ(8) عَنْهُ بُرُوقُ الْغَمَامِ، وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَة تُزِيلُهَا عَنْ مَسْقَطِهَا عَوَاصِفُ(9) الْاَنْوَاءِ(10) وَ انْهِطَالُ(11) السَّمَاءِ! وَ يَعْلَمُ مَسْقَطَ الْقَطْرَةِ وَ مَقَرَّهَا، وَ مَسْحَبَ(12)الذَّرَّةِ وَ مَجَرَّهَا(13)، وَ مَا يَكْفِي الْبَعُوضَةَ مِنْ قُوتِهَا، وَ مَا تَحْمِلُ الْاُنْثَى فِي بَطْنِهَا»؛ (منزه است خداوندى كه ظلمت شب هاى تار و خاموش در نقاط پست زمين و در قله هاى كوتاه و بلند كوهها كه در كنار يكديگر قرار دارند بر او مخفى نيست. و نه آنچه را غرّش رعد در كرانه هاى آسمان به وجود مي آورد و آنچه برق هاى ابر آن را پراكنده مي سازد و همچنين آنچه را تندبادها از برگ هاى درختان فرو مي ريزد يا دانه هاى باران آنها را از شاخه ها جدا مي سازد و نيز از محل سقوط و قرارگاه قطرات باران و جايگاه كشش دانه ها به وسيله مورچگان و حركات آنها [بر روى زمين] و غذايى كه پشه را كفايت مي كند و آنچه را كه انسان يا حيوانات ماده در رحم دارند، از همه اينها آگاه است).
به راستى دقّت در آنچه امام علي(عليه السلام) درباره علم و آگاهى خداوند نسبت به همه موجودات، زمين و آسمان بيان فرموده كه چگونه عظيم ترين اشيا و كوچك ترين موجودات و پوشيده ترين مخلوقات (مانند جنينى كه در ميان پرده هاى سه گانه رحم از همه ديدگان پنهان است) انسان را عميقاً در اين فكر فرو مى برد كه آيا ممكن است گفتار و كردار ما و حتّى انديشه ها و نيّات ما از چنين خداوندى پنهان باشد و چيزى از اعمال ما بر او مخفى بماند؟ اين يكى از مهم ترين آثار تربيتى ايمان به علم وسيع خداوند به همه اشياست.
جالب اينكه امام(عليه السلام) هنگامى كه از تاريكى شب يا آرامش آن سخن مى گويد، اثرات مختلف آن را در مناطق گوناگون زمين از قلّه كوه هاى بلند گرفته تا فراز تپّه ها نيز بيان مى كند و هنگامى كه از ريزش برگ ها سخن مى گويد، از اسباب مختلف اين ريزش، طوفان ها و باران ها نيز بحث مى كند و آنگاه كه از نزول قطرات باران دم مى زند، از قرارگاه آنها در اعماق زمين كه مخزن پربركتى براى ذخيره آب ها هستند نيز سخن مى گويد و هنگامى كه از غذاى يك مگس نام مى برد، به مقدار آن نيز اشاره مى كند و اينهاست كه اين خطبه را در رديف يكى از فصيح ترين و بليغ ترين خطبه هاى نهج البلاغه درآورده است؛ فصاحت و بلاغتى در سر حدّ اعجاز.
ناگفته پيداست كه بسيارى از اين تعبيرات ريشه در آيات قرآنى دارد؛ آنجا كه خداوند به علم و آگاهى خود نسبت به همه موجودات اشاره مى كند و مى فرمايد: «اللهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنثَى وَ مَا تَغِيضُ الْاَرْحَامُ وَ مَا تَزْدَادُ وَ كُلُّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدَارٍ»(14)؛ (خدا از جنين هايى كه هر [انسان يا حيوان] ماده اى حمل مى كند، آگاه است و نيز از آنچه رحم ها كم مى كنند [و پيش از موعد مقرّر به دنيا مى آورند] و هم از آنچه افزون مى كنند [و بعد از موقع به دنيا مى آورند] و هر چيز نزد او مقدار معيّنى دارد).
و در جاى ديگر مى فرمايد: «إِنَّ اللهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ مَا فِى الاَرْحَام»(15)؛ (آگاهى از [زمان قيام] قيامت، مخصوص خداست، و او باران را نازل مى كند [و از نزول دقيق آن آگاه است] و آنچه را كه در رحم ها [يِ مادران] است، مى داند).(16)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.