پاسخ اجمالی:
امام علی(ع) «قرآن مجيد» را اين چنين توصيف مى فرمايد: «قرآن امركننده و بازدارنده است، خاموش است و گويا، و حجت خداست بر خلق. خداوند پيمان عمل به آن را از بندگانش گرفته و آنان را در گرو دستورات قرآن قرار داده است، خداوند به وسيله قرآن، نور خود را [در ميان بندگان] كامل ساخت و دين و آيينش را با آن به حدّ كمال رساند».
پاسخ تفصیلی:
امام علي(علیه السلام) در بخشی از خطبه 183 «نهج البلاغه» درباره «قرآن مجيد» كه برترين معجزه پيامبر اسلام و جامع ترين دستور العمل تا روز قيامت است سخن مى گويد و اوصاف مختلفى براى آن ذكر مى كند كه همگى دلالت بر جامعيّت قرآن دارد. ايشان مى فرمايد: (قرآن امركننده و بازدارنده است، خاموش است و گويا، و حجت خداست بر خلق، خداوند پيمان عمل به آن را از بندگانش گرفته و آنان را در گرو دستورات قرآن قرار داده است)؛ «فَالْقُرْآنُ آمِرٌ زَاجِرٌ، وَ صَامِتٌ نَاطِقٌ، حُجَّةُ اللهِ عَلَى خَلْقِهِ، أَخَذَ عَلَيْهِ مِيثَاقَهُمْ، وَ ارْتَهَنَ عَلَيْهِمْ أَنْفُسَهُمْ».
به اين ترتيب امام(عليه السلام) هفت وصف مهم را براى قرآن ذكر فرموده است كه براى بيان اهمّيّت قرآن و موقعيّت آن كافى است. جمله «آمِرٌ زَاجِرٌ، وَ صَامِتٌ نَاطِقٌ»؛ در واقع هر كدام دو وصف است براى قرآن كه واو عاطفه در ميان آنها حذف شده است؛ يعنى قرآن اوامر و نواهى دارد و در برابر بعضى از امور كه مصلحت در سكوت بوده ساكت شده است و در برابر امورى كه آگاهى از آن براى همگان لازم بوده زبان گشوده است، يا اينكه قرآن به حسب ظاهر خاموش است؛ زيرا خطوط و نقوشى بيش نيست؛ ولى در حقيقت با صد زبان سخن مى گويد و حقايق را فاش مى سازد.
جمله «أَخَذَ عَلَيْهِ مِيثَاقَهُمْ»؛ اشاره به پيمانى است كه به هنگام اظهار ايمان به توحيد و رسالت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) خداوند و پيامبرش از مؤمنان گرفته اند؛ زيرا وقتى كسى اظهار ايمان نسبت به اين دو اصل مى كند مفهومش تسليم در برابر فرمان خدا و دستورات پيامبر(صلى الله عليه وآله) است، يا اينكه خداوند از طريق اعطاى عقل، از يك سو و فطرت توحيدى، از سوى ديگر اين پيمان را از راه تكوين از همه انسان ها گرفته است تا به فرمانش گردن نهند و به كتابش عمل كنند.
جمله «وَ ارْتَهَنَ عَلَيْهِمْ أَنْفُسَهُمْ»؛ اشاره به همان حقيقتى است كه در قرآن مجيد آمده و مى فرمايد: «كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ»(1)؛ (هر كسى در گرو اعمال خويش است). همان گونه كه «عين مرهونه»؛ (چيزى را كه گرو گذاشته اند) بدون پرداختن بدهى ها آزاد نمى شود، همچنين تا انسان وظايف الهيش را انجام ندهد به آزادى و حرّيت واقعى نخواهد رسيد.
در ادامه اين سخن، امام(عليه السلام) با بيان دو وصف ديگر براى اين كتاب بزرگ آسمانى، عمق اهمّيّت آن را آشكارتر مى سازد و مى فرمايد: (خداوند به وسيله قرآن، نور خود را [در ميان بندگان] كامل ساخت و دين و آيينش را با آن به حدّ كمال رساند)؛ «أَتَمَّ نُورَهُ، وَ أَكْمَلَ بِهِ دِينَهُ». منظور از نور در اينجا همان فيض الهى است كه از طريق قرآن به بندگان رسيده و تعبير «أَكْمَلَ بِهِ دِينَهُ» اشاره به آيه «اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ»(2) است كه با نزول قرآن و پيام ولايت، دين كامل شد.(3)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.