نشانه­ شناسی شهادت امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا از منظر معظم له

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 

نشانه­ شناسی شهادت امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا از منظر معظم له

پژوهش، تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی معظم له. makarem news

چکیده: تأمّل و تعمّق در ابعاد شهادت‏ حضرت سيّدالشّهدا (ع)و مصائب فوق ‏العاده سنگين كه بر آن حضرت و اهلبيتش وارد شده است به نحوی است که عزادارن و پیروان اهل بیت عصمت و طهارت با برپایی جلسات سوگواری پيش از شهادت‏، محيط فكرى و اجتماعى را براى معرفت و شور عاشورایی آماده می­ کنند. علّت این مسأله را نیز می­ توان در نقش بسيار مهمّى دانست كه شهادت‏ امام حسين عليه السلام در بقاء اسلام داشت.
کلمات کلیدی: شهادت‏، سيّدالشّهدا(ع)، مصائب، اهل بيت، عزاداری، سوگواری، عاشورا

مقدمه
شهادت آن حضرت با ارزشهاى والايى گره خورده كه نه تنها كهنه نمى شود بلكه اهميت آنها روز به روز آشكار مىشود، مسأله حق و عدالت، كرامت انسانى، جهاد در راه عقيده الهى، تن به ذلت ندادن در زندگى همه از مفاهيمى است كه هرگز كهنه نخواهد شد. تأمّل و تعمّق در ابعاد شهادت‏ حضرت سيّدالشّهدا عليه السلام و مصائب فوق ‏العاده سنگين كه بر آن حضرت و اهلبيتش وارد شده است به نحوی است که عزادارن و پیروان اهل بیت عصمت و طهارت با برپایی جلسات سوگواری پيش از شهادت‏، محيط فكرى و اجتماعى را براى معرفت و شور عاشورایی آماده می­ کنند.[1]
علّت این مسأله را نیز می­ توان در نقش بسيار مهمّى دانست كه شهادت‏ امام حسين عليه السلام در بقاء اسلام داشت.[2] هم چنین باید گفت مصائب آن حضرت، قابل مقايسه با مصائب هيچ يك از معصومين عليهم السلام نيست.[3] لذا هر چند حضرت سیدالشهداء(علیه السلام) در راه مبارزه با حكومت يزيد شهيد شدند لیکن شهادت‏ ايشان آثار ارزشمند خود را گذاشت. [4] حال با این تفاسیر در این نگاشته با استفاده و بهره گیری از اندیشه­ های مرجع عالی قدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدّظله) مهم­ترین ابعاد و نشانه­های شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا به مخاطبان گرامی ارائه می­ گردد:
شهادت امام حسین(علیه السلام)؛ شورانگیزترین حادثۀ تاریخ بشریّت
بی شک اهمّيّت شهادت امام حسين عليه السلام در روز عاشورا كه به صورت يكى از شورانگيزترين حماسه‏ هاى تاريخ بشريّت درآمده، نه تنها از اين نظر قابل توجه است كه همه ساله نيرومندترين امواج احساسات ميليون‏ها انسان را در اطراف خود بر مى‏ انگيزد و مراسمى پرشورتر از هر مراسم ديگر به وجود مى‏ آورد،[5] بلكه اهمّيّت آن بيشتر از اين جهت است كه؛ هيچ‏گونه «محرّكى» جز عواطف پاك دينى و انسانى و مردمى ندارد و اين تظاهرات پرشكوه كه به‏ خاطر بزرگداشت آن انجام مى‏ گيرد، نيازمند هيچ مقدّمه ‏چينى و فعّاليّت‏ هاى تبليغاتى نيست و از اين جهت در نوع خود بى‏ نظير است.[6]
اصلاح امت پیامبر(صل الله علیه و آله و سلم)؛نشانه ­ای سترگ در شهادت حضرت سید الشهداء(علیه السلام)
گفتنی است با مرگ معاويه در نيمه رجب سال شصتم هجرى قمرى، فرزندش يزيد خلافت را، همچون پدر، به زور و بدون هيچ ضابطه‏ اى در اختيار گرفت، فساد و فحشا و ظلم در عصر يزيد به مراتب بدتر از عصر پدرش فراگير شد، حال وقتى رييس حكومت شراب‏خوار، قمارباز، ميمون باز، سگ باز و خلاصه آلوده به انواع گناهان باشد،[7]جامعه نيز دچار فساد اعتقادى، اجتماعى، اخلاقى مى ‏شود[8].
از این رو امام حسين عليه السلام به منظور اصلاح امّت جدّش و جامعه اسلامى قيام كرد و در اين راه شربت شهادت‏ نوشيد، ولى جامعه اسلامى را تكان داد و به اين هدف نزديك ساخت. اگر امام حسين عليه السلام دست به اين كار بزرگ نمى‏زد به يقين امروز خبرى از اسلام نبود، يا اگر بود قابل توجّه نبود.[9]
شهادت طلبی در سایۀ احیاء امر به معروف و نعی از منکر
حال با این تفاسیر وقتی منكرات فرا گیر گردید، و معروف ‏ها به فراموشى سپرده شد. صلحا، عبّاد، مهاجران، انصار از صحنه حكومت كنار گذاشته شده، و ظالمان و فاسدان و تبعيديان زمان پيامبر (صلى الله عليه و آله) و مطرودان، زمام امور را به دست گرفتند.[10] امام حسين عليه السلام در چنين شرايطى با تمام وجود خود (با قلب و زبان و عمل) رسالت امر به معروف و نهى از منكر را ادا نمود.[11] در روز عاشورا با تقديم خون خود اين وظيفه بزرگ را انجام داد و درخت نوپاى اسلام را آبيارى كرد، و آن را از نابودى نجات داد. [12]خون اباعبداللَّه الحسين عليه السلام و فرزندان و يارانش، هم مزرعه اسلام را آبيارى كرد و هم آن را آفت‏ زدايى نمود.[13] در زيارتنامه‏ هاى مربوط به امام حسين عليه السلام از جمله زيارت وارث مى‏ خوانيم:«ااشْهَدُ انَّكَ قَدْ اقَمْتَ الصَّلاةَ، وَآتَيْتَ الزَّكاةَ، وَامَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهَيْتَ عَنْ الْمُنْكَرِ، وَاطَعْتَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ حَتّى‏ اتيكَ الْيَقينُ‏؛ هادت‏ مى ‏دهم كه تو (امام حسين عليه السلام) نماز را بپا داشتى، و زكات را پرداختى، و امر به معروف و نهى از منكر كردى، و تا هنگام شهادت‏ از خدا و رسولش اطاعت كردى».[14]
بیداری امت اسلامی ؛ حاصل شهادت آگاهانۀ امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا
گفتنی است امام عليه السلام برای بیداری قاطبۀ مسلمين راهى جز شهادت‏ فى سبيل اللَّه در پيش ندارد. لذا شهادت امام حسين عليه السلام از همان روز عاشورا اثر بيدار كننده خود را گذاشت،[15]زیرا آن قدر خواب مردم در سال 61 هجری عميق و جهل وناآگاهي­شان ريشه‏دار بود كه جز خون قلب امام عليه السلام و ياران وفادارش نمی ­توانست اين آفت مهم را از مزرعه اسلام دور نماید. [16]
مردم پس از شهادت‏ حضرت ابى‏ عبداللَّه عليه السلام و همراهانش، و اسارت خاندان عصمت و طهارت، و بر سر نيزه رفتن سرهاى مقدّس شهداى كربلا، از خواب غفلت بيدار شدند[17] و قيام ها يكى پس از ديگرى شكل گرفت و بنى ‏اميّه پس از واقعه كربلا روى خوش نديدند، تا اينكه اين خون‏ هاى پاك منتهى به سقوط بنى ‏اميّه و ريشه‏ كن شدن اين درخت ناپاك شد.[18] زیرا آرمان خواهى و دفاع از شرف و اعتقاد تا پاى جان در شهادت حضرت سید الشهدا(علیه السلام) در روز عاشورا به نحوی است که بيدارى و آگاهى امّت اسلامى و ظلم‏ ستيزى‏[19] را به همراه خواهد داشت. به تعبیر فرموده رسول خدا صلى الله عليه و آله:«إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ حَرارَةً فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لا تَبْرَدُ أَبَداً؛ به يقين شهادت حسين، حرارتى در دل مؤمنان ايجاد خواهد كرد، كه هرگز خاموش نخواهد شد».[20] بنابراین باید گفت امام حسین(علیه السلام) و یاران و اصحابش مرگ شرافت­مندانه را در زير ضربات تير و خنجر و شمشير، بر زندگى توأم با ذلّت در سايه كاخ ‏هاى پر شكوه ­ترجيح داداند، چون مى‏ دانستند اين مرگ مايه حيات جاويدان، و مايه حيات جامعه اسلامى و بيدارى آنها و نجات اسلام از چنگال احزاب جاهلى و منافقان است.[21]
افشای نفاق؛ راهبرد حیاتی در شهادت طلبی امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا
بی شک هر كس دوگانگى درون و برون داشته باشد و رفتار و گفتار او هماهنگ نباشد منافق است. بنى‏ اميّه از بارزترين گروه­ هاى منافقان بودند.[22]بنى‏ اميّه در لباس خلافت اسلامى همه مقدّسات اسلام را زير پا گذاشته، و يكى را پس از ديگرى محو مى‏­ کردند.[23] و اگر قيام امام حسين عليه السلام و شهادت‏ آن حضرت و فرزندان و يارانش رخ نمى ‏داد و پرده از چهره آنها كنار نمى‏ رفت شايد چيزى از اسلام باقى نمانده بود.[24]
شهادت حضرت سیدالشهداء (علیه السلام)؛ بستر ساز افول حاکمیت جائر
در تبیین یکی از دیگر نشانه ­های بارز شهادت طلبی امام حسین(علیه السلام) باید اذعان نمود؛ وجود انگيزه تشكيل حكومت در قيام عاشورا، به معنى دست­يابى عملى و بالفعل به آن حكومت در همان برهه از زمان نيست، بلكه شهادت آن حضرت زمينه ‏ساز كوتاه شدن دست بازماندگان دوران جاهليّت از حكومت اسلامى در آينده بود و اين واقعيّتى است كه امام به دنبال آن بود.[25] لذا شهادت آن حضرت در روز عاشورا، لرزه بر اندام حكومت جبّاران افكند، ودر نتيجه اسلام را احیاء نمود و از اضمحلال دستاوردهاى نهضت نبوى صلى الله عليه و آله جلوگيرى کرد و مسلمانان را از حيرت و گمراهى نجات داد.[26]
شهادت امام حسین(علیه السلام) نشانه ای بنیادین در رسوایی اسلام اُموی
شهادت امام حسين عليه السلام در روز عاشورا با آن همه عظمت معنوى و اصل و نسب خانوادگى، در روز روشن و در آن صحنه، كار ساده‏ اى نبود كه تاريخ بتواند آن را فراموش كند. اخبار و رواياتى كه درباره تحوّلات آسمان و زمين و گريه آسمانيان و فرشتگان پس از شهادت جانسوز آن حضرت در منابع شيعه و سنّى نقل شده است به اين حقيقت گواهى مى‏ دهد.[27] لیکن درد آورتر آن است كه مردمى كه ادّعاى مسلمانى داشتند و به ظاهر نماز مى‏ خواندند و قرآن تلاوت مى‏كردند، تكبير گويان به جنگ با جگرگوشه پيغمبرشان برخاستند[28] و با بى‏رحمى تمام اسوه تقوا و ايمان را شهيد كرده و حريمش را مورد هتك و غارت قرار دادند.[29]
آرى شهادت آن حضرت حجّت را بر آنها كه عمرى را با اسلام‏ اموى‏ سپرى كردند و اميرمؤمنانى! مثل معاويه را ديدند و اكنون نيز يزيد فاسد و شراب خوار ادّعاى امامت بر مؤمنان و خلافت خطّه مسلمين را مى‏ كند و جز خود و خاندان فاسدش را آشنا به دين و مكتب نمى‏داند و امام حسين عليه السلام و خاندان پاكش را خارج از دين و شورشگر بر ضد خليفه مسلمين! معرفى مى‏ كند، تمام كرد.[30]
شهادت امام حسین(علیه السلام)؛ تجلی بندگی و جوشش عشق و عرفان
امام حسین(علیه السلام) و ياران و اصحاب آن حضرت آن­چنان فانى در عشق خداوند بودند، كه حتّى درد ضربات شمشير و نيزه را بر بدن‏هاى خود احساس نمى‏ كردند.[31]آرى! آنها ابراهيم‏ وار در آتش نمروديان زمان وارد شدند و اين آتش بر آنها برد و سلام شد و لذّت ديدار محبوب همه چيز را از ياد آنها برد![32] لذا باید گفت به راستى جوشش عشق و عرفان در اين لحظات حسّاسى كه امام و يارانش آغوش خود را براى شهادت‏ گشوده ‏اند شگفت ‏انگيز است، وكلمات و واژه‏ ها از شرح و بيان آن عاجز است.[33] هم چنین امام عليه السلام با صراحت خبر از شهادت و پرواز آنها به سوى بهشت مى‏دهد و ياران گريه شوق سر مى‏ دهند و مسرورند.[34] معارف الهيه و بالاترين درجه رضا و تسليم در كلمات آن موج مى‏ زند؛ نه شكوه‏ اى، نه بى‏ تابى، نه اظهار عجز وناتوانى، و نه ابراز يأس و ناخشنودى ابداً در آن ديده نمى‏ شود. همه جا سخن از صبر و شكيبايى و رضا و تسليم در برابر قادر متعال و خداوند لايزال است.[35]
تجلّی آخرت گرایی، نشانه­ای استوار در شهادت امام حسین(علیه السلام)
از دیگر نشانه­ های بارز و آشکار در شهادت امام حسین(علیه السلام) باید به مقولۀ آخرت گرایی در ماهیت ذاتی شهادت آن حضرت اشاره نمود؛ امام على بن الحسين عليه السلام فرمود: هنگامى كه (در روز عاشورا) كار بر امام حسين عليه السلام سخت شد، همراهان حضرت ديدند، در اين صحنه پر خطر كه هر كس رنگ از چهره ‏اش مى‏ پريد و لرزه بر اندامش مى‏ افتاد، امام و ياران خاصّش، چهره ‏هاشان درخشان و اندامشان آرام و دل­هايشان هر لحظه مطمئن‏ تر مى‏ شد و برخى به برخى ديگر مى ‏گفتند: به آنان بنگريد كه از مرگ باكى ندارند.[36] در اين هنگام امام عليه السلام فرمود: اى بزرگ زادگان! شكيبا باشيد. مرگ فقط پلى است كه شما را از سختى‏ ها و دشوارى‏ ها به بهشت پهناور و نعمت ‏هاى جاودان برساند!.[37]سخنان اين پيشواى بزرگ ايثار و فداكارى به خوبى نشان مى‏دهد كه از چنان نفس مطمئنّه و آرامى برخوردار بود كه نه تنها مرگى را كه در چند قدمى قرار داشت به چيزى نمى‏ گرفت و نه تنها شهادت عزيزان و ياران- جز در جنبه ‏هاى عاطفى- تغييرى در روح و فكر بلند او ايجاد نمى ‏كرد، بلكه بر استقامتش مى‏ افزود، و هر زمان آتش شوق ديدار يار در دلش افروخته تر مى‏شد!.[38] لبخند زدن بر مرگ، برافروخته شدن چهره‏ ها در آستانه شهادت‏ و آرامش دلها در آخرين لحظات زندگى، تنها براى كسانى ميسّر است كه شوق ديدار يار تمام وجودشان را پركرده، و دنيا را زندان و قفسى مى‏دانند كه مرگ در راه رضاى پروردگار درهاى آن را مى ‏گشايد و به اوج آسمان قرب خدا پرواز مى‏ كنند.[39]
سخن آخر:
در خاتمه باید گفت امام حسین(علیه السلام) به عنوان اسوه شجاعت و شهامت و آزادى و نمونه اتمّ (كامل) شهادت‏ در راه خدا بوده است.[40] زیرا شهادت آن حضرت با ارزش‌هاى والايى گره خورده كه نه تنها كهنه نمى شود بلكه اهميت آنها روز به روز آشكار مى‌شود، مسأله حق و عدالت، كرامت انسانى، جهاد در راه عقيده الهى، تن به ذلت ندادن در زندگى همه از مفاهيمى است كه هرگز كهنه نخواهد شد، بلكه در دنياى امروز كه ظلم و بيدادگرى ظالمان غوغا مى‌كند ارزش اين حقايق آشكارتر شده است، قيام و شهادتی كه با ذات پاك پروردگار پيوند داشته باشد چگونه ممكن است كهنه شود، ذات خداوند ازلى و ابدى است و آنچه با او بپيوندد رنگ ازليت و ابديت به خود مى‌گيرد،[41] بنابراین امام حسين (علیه السلام) با شهادت خود درس آزادگى و عزت و عظمت و خلوص نيت و جهاد و ايثار داد، همان امورى كه امروز بيش از هر زمان ديگر به آنها نيازمنديم.[42]

منبع:
undefined
پی نوشت:
تاریخ انتشار: « 1394/11/20 »
فهرست نظرات
*متن
*کد امنیتی http://makarem.ir
تعداد بازدیدکنندگان : 7239