نقش تجربه ها!
عزيزان! زندگى چيزى جز تجربه نيست، تجربه اى که اشتباهات انسان را اصلاح مى کند، و راه بهتر زيستن را به او ياد مى دهد.
تجربه اى که حقايق زندگى را شفّاف و بى پرده در برابر انسان عيان مى سازد و هرگونه ابهام را برطرف مى کند.
اينجاست که بعضى از خردمندان، عمر دوباره از خدا طلبيده اند:
تا به يکى تجربه اندوختن
با دگرى تجربه بستن به کار!
ولى از آنجا که عمر دوباره، خيال و خوابى بيش نيست و وقتى انسان به پختگى مى رسد که عمر به پايان رسيده و در آخر خط قرار گرفته است و به گفته آن شاعر نکته دان:
افسوس که سوداى من سوخته، خام است
تا پخته شود خامى من، عمر تمام است!
راه ديگرى را بايد پيمود، همان راهى که مولا و مقتدا و رهبر بزرگ ما امير مؤمنان على(ع) به ما نشان داده و مشکل بزرگ عمر دوباره را به بهترين وجهى براى ما حل کرده، آنجا که به فرزند دلبندش امام مجتبى(ع) مى فرمايد:
«فرزندم! در تاريخ پيشينيان دقّت کردم و در احوال آنها سير نمودم و از تجارب بى شمار آنها بهره گرفتم و از اين نظر عمر چندين هزار ساله آنها را به عمر خود ضميمه نمودم، گوئى از روز آغاز خلقت بشر تا به امروز با آنها زيسته ام و از تلخ و شيرين آنها و عوامل پيروزى ها و اسباب شکست ها، آگاه شده ام».(1)
اى عزيز! تأکيد مى کنم که از ميان همه تاريخ ها به آنچه در قرآن مجيد از حالات انبياى سلف و امت هاى پيشين آمده است، اهميّت فوق العاده بده، که حقايق عظيمى در آن نهفته است و رهروان و سالکان طريق الى اللّه را دستمايه بزرگى محسوب مى شود; ولى گروهى بسيار کج سليقه و لجوجند و انتظار دارند همه چيز را خود بيازمايند تا پذيرا شوند، و معلوم نيست از چه رو از پذيرفتن تجربه هاى ديگران ابا دارند، در حالى که آنها محصول تمام عمر خود را گاه در چند خط يا چند صفحه در اختيار ما مى گذارند، و اين بى خبران هنوز چند مسأله را تجربه نکرده، عمر را به پايان مى برند و خام و ناپخته چشم از جهان فرو مى بندند!
اى عزيز! تو چنين نباش، بلکه از اولوالالباب و خردمندانى باش که قرآن در وصف آنها مى گويد: «لَقَدْ کانَ فى قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لاُِولِى الاَْلْبابِ»(2) در سرگذشت پيشينيان بينديش و از آن عبرت بگير.
مخصوصاً مطالعه حالات علماى پيشين و بزرگان علم و ادب و تقوا و سالکان طريق الى اللّه را فراموش نکن که نکات عجيبى در آن نهفته و هر کدام گوهر گرانبهائى است، و من هميشه از مطالعه حالات آنها تجارب مهمى اندوخته ام.
1. نهج البلاغه، وصيت به امام حسن مجتبى(ع)، نامه 31 (با اقتباس).
2. سوره يوسف، آيه 111.